การจัดการพลังงานทดแทนในชุมชนด้วยทรัพยากรธรรมชาติเพื่อความยั่งยืน ตามแนวเชิงพุทธวิถี
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์ 3 ประการ ได้แก่ 1) ศึกษาสภาพบริบทและศักยภาพของชุมชนในการจัดการพลังงานทดแทน 2) สร้างความตระหนักรู้ด้านการจัดการพลังงานทดแทนเพื่อความยั่งยืนของทรัพยากร ธรรมชาติตามแนวเชิงพุทธวิถี และ 3) พัฒนารูปแบบการจัดการพลังงานทดแทนที่สอดคล้องกับบริบทชุมชนเพื่อความยั่งยืน การวิจัยใช้ระเบียบวิธีเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม (Participatory Action Research: PAR) ดำเนินการ 3 รอบตามวงจรการวิจัย ได้แก่ การวางแผน การปฏิบัติ การสังเกต และการสะท้อนผล กลุ่มผู้ให้ข้อมูลหลักจำนวน 30 คน ได้จากการเลือกแบบเจาะจง ประกอบด้วยผู้ทรงคุณวุฒิ ผู้นำชุมชน ตัวแทนประชาชน วัด โรงเรียน หน่วยงานภาครัฐ และภาคเอกชนในเขตเทศบาลเมืองไร่ขิง จังหวัดนครปฐม ผลการวิจัยพบว่า 1) ชุมชนไร่ขิงมีบริบทและศักยภาพที่เหมาะสมต่อการจัดการพลังงานทดแทน เนื่องจากมีทรัพยากรธรรมชาติและเศรษฐกิจฐานรากที่หลากหลาย เช่น การใช้เศษวัสดุทางการเกษตรผลิตชีวมวล การจัดการเศษอาหารเพื่อผลิตก๊าซชีวภาพ และการประยุกต์ใช้พลังงานแสงอาทิตย์ในครัวเรือน วัด และโรงเรียน อีกทั้งยังมีโครงสร้างสังคมเข้มแข็งภายใต้ความร่วมมือบวร (บ้าน - วัด - โรงเรียน) 2) กระบวนการวิจัยแบบมีส่วนร่วมทำให้ชุมชนเกิดการเรียนรู้ร่วมกันและตระหนักถึงคุณค่าการใช้พลังงาน โดยบูรณาการหลักธรรมพุทธศาสนา ได้แก่ สังคหวัตถุ 4 เพื่อปรับพฤติกรรมการใช้พลังงานให้สมดุลและยั่งยืน และ 3) ได้ข้อเสนอเป็น “รูปแบบการจัดการพลังงานทดแทนเชิงพุทธวิถีเพื่อความยั่งยืน” ซึ่งประกอบด้วย 4 องค์ประกอบ คือ การมีส่วนร่วมของชุมชน การบูรณาการหลักพุทธวิถี การจัดการทรัพยากรพลังงาน และการสร้างกลไกสนับสนุนจากภาคส่วนต่าง ๆ ที่สามารถเป็นแนวทางให้ชุมชนอื่นนำไปประยุกต์ใช้เพื่อตอบสนองต่อความต้องการด้านพลังงาน ลดผลกระทบสิ่งแวดล้อม และยกระดับคุณภาพชีวิตอย่างยั่งยืน
Article Details
เอกสารอ้างอิง
กรมพัฒนาพลังงานทดแทนและอนุรักษ์พลังงาน. (2564). รายงานประจำปี พ.ศ. 2564. กรุงเทพมหานคร: กรมพัฒนาพลังงานทดแทนและอนุรักษ์พลังงาน.
กรมพัฒนาพลังงานทดแทนและอนุรักษ์พลังงาน. (2566). รายงานการทดแทนพลังงานของประเทศไทย ปี 2566. กรุงเทพมหานคร: กรมพัฒนาพลังงานทดแทนและอนุรักษ์พลังงาน.
ธิติยา รัตนวราหะ. (2561). การจัดการพลังงานทดแทนโดยใช้ทุนทางสังคมในชุมชนชนบทจังหวัดเชียงราย. ใน ดุษฎีนิพนธ์ปรัชญาดุษฎีบัณฑิต สาขาวิชาส่งเสริมการเกษตรและพัฒนาชนบท. มหาวิทยาลัยเชียงใหม่.
ประเวช วะทาแก้ว และคณะ. (2565). การสังเคราะห์หลักธรรมทางพระพุทธศาสนาเพื่อนำมาใช้ในการดำเนินชีวิตปกติวิถีใหม่. วารสารปรัชญาปริทรรศน์, 27(2), 28-44.
ประเสริฐ ตรีนุชกร. (2561). บทบาทของการสื่อสารในการพัฒนาชุมชนชนบท. วารสารการพัฒนาชุมชน, 12(2), 45-59.
พนม เกตุมาน และคณะ. (2566). การพัฒนาพลังงานทดแทนในชุมชนเพื่อความยั่งยืน. วารสารการพัฒนาชุมชน, 18(2), 45-60.
พระอุดมสิทธินายก. (2562). การมีส่วนร่วมของพระสงฆ์ในการเสริมสร้างสุขภาวะและเครือข่ายทางสังคมเพื่อลดเหล้าบุหรี่เชิงพุทธบูรณาการในจังหวัดนนทบุรี. ใน รายงานการวิจัย. มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.
ไพบูลย์ วัฒนศิริธรรม. (2558). การจัดการความรู้และการเรียนรู้ร่วมกันในชุมชน. วารสารสถาบันชุมชนท้องถิ่นพัฒนา, 12(2), 15-25.
ศิวกร อินภูษา และคณะ. (2567). การบูรณาการพุทธธรรมกับแนวคิดทฤษฎีกระบวนการและหน้าที่ในการบริหารสถานศึกษา. วารสารมณีเชษฐาราม วัดจอมมณี, 7(2), 562-579.
ศุภวรรณ อ่อนละมัย. (2563). การพัฒนารูปแบบการเสริมสร้างพลังอำนาจของชุมชนตามหลักพุทธธรรม: กรณีศึกษาเครือข่ายชุมชนจังหวัดมหาสารคาม. วารสาร มจร. อุบลริทรรศน์, 8(2), 110-127.
ศุลชัย สระทองหัก. (2565). กระบวนการเรียนรู้ของชุมชนเพื่อพัฒนาองค์ความรู้ชุมชน: กรณีศึกษาชุมชนชาติพันธุ์ไทยทรงดำ บ้านดอนทราย ตำบลสระกะเทียม อำเภอเมืองนครปฐม จังหวัดนครปฐม. Journal of Roi Kaensarn Academi, 7(9), 75-95.
สำนักงานนโยบายและแผนพลังงาน. (2566). แผนปฏิบัติราชการรายปี พ.ศ. 2566. กรุงเทพมหานคร: สำนักงานนโยบายและแผนพลังงาน (สนพ.), กระทรวงพลังงาน.
Agrawal, A. (2014). Studying the commons, governing common-pool resources, and the future of the field. Environmental Science & Policy, 36(2014), 113-121.
Avelino, F. & Rotmans, J. (2009). Power in transition: An interdisciplinary framework to study power in relation to structural change. European Journal of Social Theory, 12(4), 543-569.
Chaichana, C. (2017). Promoting Community Renewable Energy as a tool for Sustainable Development in Rural Areas of Thailand. Energy Procedia, 12(141), 114-118.
Dearing, J. W. (2009). Applying diffusion of innovation theory to intervention development. Research on Social Work Practice, 19(5), 503-518.
Gifford, R. (2014). Environmental psychology matters. Annual Review of Psychology, 65(2014), 541-579.
Jackson, T. (2005). Motivating sustainable consumption: A review of evidence on consumer behaviour and behavioural change. Research Report: University of Surrey.
Kemmis, S. & McTaggart, R. (2005). Participatory action research: Communicative action and the public sphere. California: Sage Publications Ltd.
Limsaku, A. et al. (2025). Climate Change Adaptation Implementation and Governance in Thailand: Increased Resilience and Potential Conflicts. Risks, Resilience and Interdependency, 19(7), 89-110.
Pretty, J. N. (2013). Participatory learning for sustainable agriculture. World Development, 23(8), 1247-1263.
Schusler, T. M. et al. (2003). Social learning for collaborative natural resource management. Society & Natural Resources, 16(4), 309-326.
Sims, R. E. H. et al. (2005). Carbon emission and mitigation cost comparisons between fossil fuel, nuclear and renewable energy resources for electricity generation. Energy Policy, 33(7), 1049-1056.
Supohong, J. (2025). The Role of Community Participation in the Development of Contemporary Thai Society A Case Study of the Model Community of Ban Dong Bung Dong Mueang Am Sub-district Khao Suan Kwang District Khon Kaen Province. Journal of Academic and Research in Social Sciences, 1(2), 35-43.
United Nations. (2015). Transforming our world: The 2030 agenda for sustainable development. New York: United Nations.
Wüstenhagen, R. et al. (2007). Social acceptance of renewable energy innovation: An introduction to the concept. Energy Policy, 35(5), 2683-2691.
