ทุนชุมชนกับการส่งเสริมคุณภาพชีวิตของผู้สูงอายุ : กระบวนการปรับประยุกต์ใช้ทุนชุมชนขององค์การบริหารส่วนตำบลหัวดอน อำเภอเขื่องใน จังหวัดอุบลราชธานี

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาทุนชุมชน กระบวนการประยุตก์ทุนชุมชนเพื่อส่งเสริมคุณภาพชีวิตผู้สูงอายุในพื้นที่ และการเปลี่ยนแปลงทุนชุมชน เป็นงานวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม ให้ความสำคัญกับการมีส่วนร่วมของผู้มีส่วนได้ส่วนเสียในพื้นที่ตั้งแต่ขั้นตอนการระบุปัญหา การรวบรวมข้อมูล การออกแบบปฏิบัติการ การติดตามและประเมินผล โดยดำเนินการศึกษาและทดลองปฏิบัติการในพื้นที่องค์การบริหารส่วนตำบลหัวดอน อำเภอเขื่องใน จังหวัดอุบลราชธานี มีกลุ่มเป้าหมายจาก 4 ภาคส่วน ได้แก่ บุคคลากรองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น บุคลากรโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล (รพ.สต.) และอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน ผู้นำชุมชน และผู้สูงอายุและผู้ดูแลผู้สูงอายุ ผลการวิจัย พบว่า ทุนชุมชนที่พบมี 3 ประเภท ได้แก่ 1) ทุนมนุษย์ คือ ความรู้ ประสบการณ์ และภูมิปัญญาท้องถิ่นในการดูแลคุณภาพชีวิตของผู้สูงอายุ 2) ทุนกายภาพ คือ โครงสร้างพื้นฐานทางกายภาพ และบริการสาธารณะในพื้นที่ และ 3) ทุนทางสังคม คือ ความสัมพันธ์และระบบเกื้อกูลในชุมชน ความสัมพันธ์หน่วยงานในระดับพื้นที่ และความสัมพันธ์กับภาคีเครือข่าย กระบวนการประยุตก์ใช้ทุนชุมชนขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น มี 4 กระบวนการ การสร้างและเสริมพลังทีมขับเคลื่อน การวิเคราะห์สถานการณ์ผู้สูงอายุ การวิเคราะห์ทุนและศักยภาพชุมชน การวิเคราะห์ผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย และปฏิบัติการพัฒนาคุณภาพชีวิตผู้สูงอายุอย่างมีส่วนร่วม ทุนชุมชนแต่ละมิติมีการเปลี่ยนแปลง ดังนี้ ทุนมนุษย์ ผู้สูงอายุมีความรู้และทักษะการดูแลสุขภาพร่างกาย จิตใจ สติปัญญา สังคมและความมั่นคง ทีมขับเคลื่อน/ผู้ปฏิบัติงาน มีทัศนคติต่องานพัฒนาคุณภาพชีวิตผู้สูงอายุเป็นธุรสาธารณะ มีความรู้ ทักษะการทำงานเป็นทีม การทำงานบนฐานข้อมูลและการออกแบบการพัฒนาที่สอดคล้องกับบริบทและศักยภาพชุมชน ทุนกายภาพ ที่อยู่อาศัยผู้สูงอายุได้รับการปรับปรุง มีศูนย์ส่งเสริมและฟื้นฟูเพิ่มเติมและขยายพื้นที่บริการครอบคลุม มีกายอุปกรณ์จากภูมิปัญญา ทุนทางสังคม การรื้อฟื้นและขยายความสัมพันธ์เกื้อกูลในสังคมเพื่อดูแลผู้สูงอายุ มีพื้นที่กลางแลกเปลี่ยนเรียนรู้ เกิดความสัมพันธ์แบบภาคีของหน่วยงานในพื้นที่ และขยายความร่วมมือสู่ภาคีเครือข่ายนอกพื้นที่