การวิเคราะห์การกระจุกตัวและปฏิกิริยาโต้ตอบระหว่างสายการบินในอุตสาหกรรมการบินของไทย

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์โครงสร้างตลาดและการกระจุกตัวของอุตสาหกรรมการบินภายในประเทศไทย และเพื่อวิเคราะห์ปฏิกิริยาโต้ตอบระหว่างสายการบินในอุตสาหกรรมการบินภายในประเทศไทย การวิจัยครั้งนี้เป็นการวิเคราะห์เชิงพรรณนาโดยใช้แนวคิดเกี่ยวกับโครงสร้างตลาด และการวิเคราะห์เชิงปริมาณโดยใช้แนวคิดการกระจุกตัวของอุตสาหกรรม ได้แก่ อัตราการกระจุกตัว (Concentration Ratio: CR) ดัชนีเฮอร์ฟินดาห์ล-เฮิร์ชแมน (Herfindahl – Hirschman Index: HHI) และแบบจำลองการคาดคะเนเกี่ยวกับปฏิกิริยาโต้ตอบจากผู้ผลิตรายอื่น ๆ (Conjectural Variations: CVs) เก็บรวบรวมข้อมูลระหว่างปี พ.ศ. 2557–2566 ผลการศึกษาโครงสร้างตลาดและการกระจุกตัวพบว่า อุตสาหกรรมการบินมีโครงสร้างตลาดแบบผู้ขายน้อยราย พฤติกรรมการแข่งขันมีทั้งทางด้านราคาและมิใช่ราคา การกระจุกตัวของอุตสาหกรรมมีความสอดคล้องกันทั้ง CR และ HHI โดยค่า CR มีค่าอัตราการกระจุกตัวรวมกันตั้งแต่ร้อยละ 40 แต่ไม่เกินร้อยละ 60 ค่า HHI มีค่ามากกว่า 0.18 มีค่าการกระจุกตัวที่สูง แสดงให้เห็นถึงแนวโน้มใกล้เคียงกับโครงสร้างตลาดแบบผู้ขายนน้อยราย การวิเคราะห์การคาดคะเนปฏิกิริยาโต้ตอบจากผู้ผลิตรายอื่น ๆ โดยการแบ่งการสายการบินออกเป็น 2 กลุ่ม คือ กลุ่มสายการบินที่ให้บริการแบบเต็มรูปแบบ และกลุ่มสายการบินที่ให้บริการแบบต้นทุนต่ำ พบว่าค่า CVs มีค่าแตกต่างกันและมีค่าเป็นบวก หมายความว่าเมื่อสายการบินหนึ่งมีการตัดสินใจที่จะเปลี่ยนแปลงปริมาณการขนส่งผู้โดยสารของตน สายการบินนั้น ๆ จะมีการคาดคะเนปฏิกิริยาโต้ตอบจากสายการบินคู่แข่งที่มีต่อการเปลี่ยนแปลงปริมาณการขนส่งผู้โดยสารของตนไปในทิศทางเดียวกัน แต่เปลี่ยนแปลงในปริมาณที่แตกต่างกันออกไป และพบว่าแต่ละสายการบินให้ความสำคัญกับการเปลี่ยนแปลงปริมาณการขนส่งผู้โดยสารโดยเฉพาะกับการเปลี่ยนแปลงปริมาณการขนส่งผู้โดยสารของสายการบินที่ให้บริการแบบต้นทุนต่ำมากกว่าสายการบินที่ให้บริการแบบเต็มรูปแบบ