ศึกษาวิเคราะห์ความงามของปราสาทหินเมืองต่ำตามหลักพุทธปรัชญาเถรวาท

บทคัดย่อ

               บทความวิจัยนี้ มีวัตถุประสงค์ 3 คือ 1) เพื่อศึกษาประวัติความเป็นมาของปราสาทหินเมืองต่ำ 2) เพื่อศึกษาความงามในพุทธปรัชญาเถรวาท 3) เพื่อศึกษาวิเคราะห์ความงามของปราสาทหินเมืองต่ำตามหลักพุทธปรัชญาเถรวาท ด้วยการศึกษาจากพระไตรปิฎก คัมภีร์ทางพระพุทธศาสนาเถรวาท เอกสารวิชาการและงานวิจัยที่เกี่ยวข้อง วิเคราะห์ข้อมูลด้วยวิธีการเชิงพรรณนา

               ผลการวิจัยพบว่า

               การสร้างปราสาทหินเมืองต่ำถือได้ว่าเป็นปราสาทในอารยธรรมขอมโบราณที่มีการออกแบบสวยงามและมีการจำหลักอย่างประณีตถูกต้องตามรูปแบบของศิลปะในยุคนั้น มีความเอาใจใส่เป็นพิเศษในการก่อสร้าง มีการวางผังอย่างมีกฎเกณฑ์ ลวดลายจำหลักในส่วนต่าง ๆ ของปราสาทจะกระทำอย่างประณีตแบบช่างหลวง  

ความงามในพุทธปรัชญาเถรวาท คือ สิ่งที่ลึกซึ้งที่มีอยู่ในจิตใจซึ่งเป็นสิ่งบริสุทธิ์ที่ปราศจากการปรุงแต่ง หรืออาจจะเป็นคุณสมบัติในทางศีลธรรม หรือสิ่งที่โน้มน้าวใจให้เกิดความรู้สึกซาบซึ้ง ความงามจะมีอยู่รอบ ๆ ตัวเรา ทั้งสิ่งที่มนุษย์เราสร้างขึ้นและสิ่งที่เกิดโดยธรรมชาติ โดยที่ความงามมีทั้งงามภายนอกกับงามภายใน งามภายนอกคือรูปลักษณ์งาม ซึ่งจะขึ้นอยู่กับค่านิยมของสังคมนั้น ๆ ว่าจะตีค่าของความงามภายนอกแบบไหน ส่วนงามภายในหรือจิตใจงาม เป็นความงามชั้นสูง เป็นความงามที่เป็นสากล ไม่ขึ้นอยู่กับการปรุงแต่งของสังคม

               ความงามของปราสาทหินเมืองต่ำตามหลักพุทธปรัชญาเถรวาท คือ เป็นความงามด้านจิตใจหรือความงามตามลักษณะของจิตนิยม อันเป็นความงามที่เกิดจากสภาวะจิตใจที่อิงสภาวธรรม รูปลักษณ์แสดงการเลียนแบบธรรมชาติที่เห็นเป็นภาวะแห่งความอ่อนไหวละมุนละไม และความงามที่ปรากฏในปราสาทหินเมืองต่ำนั้นเราสามารถรับรู้ได้จากความสัมพันธ์กันของรูปลักษณ์ เกิดจากความประสานสัมพันธ์ระหว่างแนวคิดทางปรัชญาศาสนาและความสมบูรณ์ด้านฝีมือช่าง ทำให้เกิดความประสานกลมกลืนขององค์ประกอบเหล่านี้ได้ประสานสอดคล่องกันระหว่างแนวคิดปรัชญาศาสนาและแนวคิดด้านปรัชญาศิลปะอันเป็นหนึ่งเดียวกัน ก่อให้เกิดความงามที่มีคุณค่าอย่างสูงยิ่ง