ภูมิศาสตร์คำศัพท์และคำเรียกพืชสมุนไพรในจังหวัดเชียงราย

บทคัดย่อ

          การวิจัยนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) วิเคราะห์คำเรียกชื่อพืชสมุนไพร 2) ศึกษารูปแปรของคำศัพท์และการใช้รูปแปรของคำศัพท์ในคำเรียกชื่อพืชสมุนไพรในจังหวัดเชียงราย และ 3) จัดทำแผนที่ภาษาภูมิศาสตร์คำศัพท์ของคำเรียกพืชสมุนไพรในจังหวัดเชียงราย ในการศึกษาครั้งนี้ประกอบด้วย ขอบเขตด้านข้อมูลและขอบเขตด้านพื้นที่ โดยขอบเขตด้านข้อมูล เป็นคำศัพท์พืชสมุนไพร ประเภทพืชชนิดต่าง ๆ ขอบเขตด้านพื้นที่ 18 อำเภอในจังหวัดเชียงราย
          ผลการวิจัยพบว่า
          1. คำเรียกพืชสมุนไพรในจังหวัดเชียงรายประกอบด้วย 4 ส่วนหลัก ได้แก่ คำบ่งชื่อพืช หน่วยคำบ่งชื่อพืช แก่นชื่อ และคำขยายชื่อพืช ซึ่งแต่ละอำเภอมีทั้งที่เรียกเหมือนกันบ้าง เรียกต่างกันบ้าง หากนำมาเปรียบเทียบกับภาษาไทยมาตรฐาน พบว่า 5 อำเภอ ได้แก่ อำเภอเมือง อำเภอแม่ลาว อำเภอเวียงชัย อำเภอแม่จัน และอำเภอเชียงแสน มีคำเรียกพืชสมุนไพรที่แตกต่างกันมากที่สุด
          2. การแปรของคำหรือรูปแปรคำเรียกพืชสมุนไพร พบทั้งที่เป็นคำพยางค์เดียว และคำหลายพยางค์ ได้แก่ การแปรพยางค์ของแก่นชื่อหรือคำขยาย คือแก่นชื่อหรือคำขยายที่มีมากกว่าหนึ่งพยางค์ หรือสองพยางค์แตกต่างกันไป การแปรของคำสองพยางค์ แก่นชื่อมีสองพยางค์ที่ต่างจากภาษาไทยมาตรฐานซึ่งภาษาไทยมาตรฐานมีสองพยางค์ แต่ในภาษาไทยถิ่นเหนือรูปแปรคำนั้นเป็นสองพยางค์หรือหลายพยางค์ก็ได้ แก่นชื่อพืชสมุนไพรส่วนใหญ่พบเป็นคำนามมีโครงสร้างภาษา ได้แก่ คำมูล แก่นชื่อ คำวิเศษณ์ คำวิเศษณ์บอกสี คำประสม ปัจจุบันพบความแตกต่างในความหมายอื่น ๆ ที่ใช้กันอย่างแพร่หลาย
          3. แผนที่ภาษาภูมิศาสตร์คำศัพท์ของคำเรียกพืชสมุนไพรในจังหวัดเชียงราย  พบการกระจายของรูปแปรคำศัพท์ 18 อำเภอ ส่วนที่มาของคำเรียกพืชสมุนไพร เรียกตามลักษณะมองเห็น เรียกตามภาษาชนเผ่า เรียกตามรากศัพท์เดิม เรียกตามขอบเขตของกลุ่มชาติพันธุ์ เรียกตามลักษณะของการกร่อนเสียง และเรียกตามลักษณะของถิ่นอาศัย