ศึกษาวิเคราะห์แก่นธรรมในคัมภีร์มัชฌิมนิกาย มูลปัณณาสก์

บทคัดย่อ

          การวิจัยนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาความหมาย โครงสร้าง เนื้อหาสาระและลักษณะพระสูตรในคัมภีร์มัชฌิมนิกาย มูลปัณณาสก์ 2) ศึกษาแก่นธรรมที่ปรากฏในคัมภีร์มัชฌิมนิกาย มูลปัณณาสก์และ 3) ประยุกต์แก่นธรรมจากคัมภีร์มัชฌิมนิกาย มูลปัณณาสก์เพื่อพัฒนาชีวิตและสังคม เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ (Qualitative research) ซึ่งเน้นการวิจัยทางเอกสาร (Documentary research) โดยศึกษาข้อมูลจากพระไตรปิฎก อรรถกถา ฎีกา อนุฎีกา ปกรณ์วิเสส หนังสือ ตำรา บทความ เอกสารและงานวิจัยที่เกี่ยวข้อง มีการวิเคราะห์ข้อมูลแล้วนำเสนอผลการวิจัยในรูปแบบของการพรรณนาวิเคราะห์ตามวัตถุประสงค์การวิจัย
          ผลการวิจัยพบว่า
          1. คัมภีร์มัชฌิมนิกายเป็นนิกายที่ 2 ในจำนวน 5 นิกาย เป็นที่รวมพระสูตรที่มีขนาดกลาง อยู่ในพระไตรปิฏกเล่มที่ 12-13-14 แบ่งเนื้อหาออกเป็น 3 ปัณณาสก์ ประกอบด้วย มัชฌิมนิกาย มูลปัณณาสก์ เล่มที่ 12 มัชฌิมนิกาย มัชฌิมปัณณาสก์ เล่มที่ 13 มัชฌิมนิกาย อุปริปัณณาสก์ เล่มที่ 14 รวม 3 ปัณณาสก์ มีจำนวนพระสูตร 152 สูตร มีโครงสร้างการแบ่งเนื้อหาออกเป็นปัณณาสก์ วรรค และสูตร มัชฌิมนิกาย มูลปัณณาสก์ แบ่งเนื้อหาออกเป็น 5 วรรค ๆ ละ 10 สูตร ประกอบด้วย มูลปริยายวรรค สีหนาทวรรค โอปัมมวรรค มหายมกวรรค และจูฬยมกวรรค ลักษณะรูปแบบพระสูตรเป็นแบบร้อยแก้วและร้อยกรองผสมกัน
          2. มัชฌิมนิกาย มูลปัณณาสก์ เล่มที่ 12 มี 50 สูตร แบ่งเนื้อหาออกเป็น 5 วรรค ๆ ละ 10 สูตร วรรคที่ 1) เรียกว่ามูลปริยายวรรค วรรคที่ 2) เรียกว่าสีหนาทวรรค วรรคที่ 3) เรียกว่าโอปัมมวรรค  วรรคที่ 4) เรียกว่ามหายมกวรรค และวรรคที่ 5) เรียกว่าจูฬยมกวรรค แก่นธรรมที่ปรากฏคือ เป็นต้นว่า มูลเหตุแห่งธรรม การสำรวมระวังอาสวะทุกชนิด ความกลัวและสิ่งที่กลัว บุคคลผู้ไม่มีกิเลส การบันลือสีหนาทเล็ก ด้วยการบรรลือสีหนาทใหญ่ กองทุกข์ ธรรมะที่น่าพอใจเหมือนขนมหวาน ความตรึกสองทาง คำสอนเปรียบด้วยเลื่อย ข้อเปรียบเทียบด้วยงูพิษ ข้อเปรียบเทียบด้วยจอมปลวก ข้อเปรียบเทียบด้วยรถ 7 ผลัด ข้อเปรียบเทียบด้วยคนเลี้ยงโค ความสิ้นไปแห่งตัณหา การโต้ตอบด้วยการใช้ความรู้ การสมาทานธรรมะ ว่าด้วยภิกษุผู้พิจารณาสอบสวน
          3. การประยุกต์แก่นธรรมจากคัมภีร์มัชฌิมนิกาย มูลปัณณาสก์เพื่อพัฒนาชีวิตและสังคม แก่นธรรมเพื่อพัฒนาชีวิต แก่นธรรมเพื่อพัฒนาสังคม แก่นธรรมที่เป็นความจริงของชีวิต จากการศึกษาแก่นธรรมในคัมภีร์มัชฌิมนิกาย มูลปัณณาสก์ สามารถประยุกต์องค์ความรู้จากการวิจัยได้ 2 ส่วนคือ 1) แก่นธรรมที่เป็นองค์ความรู้ด้านกุศลธรรม 2) แก่นธรรมที่เป็นองค์ความรู้ด้านอกุศลธรรม