ธรรมาภิบาลเชิงพุทธ : แนวทางการสร้างธรรมรัฐในสังคมไทยร่วมสมัย

บทคัดย่อ

บทความนี้มุ่งศึกษาแนวคิดธรรมาภิบาลจากมุมมองพุทธศาสนา และนำเสนอแนวทางการสร้างธรรมรัฐที่เหมาะสมกับบริบทสังคมไทยร่วมสมัย โดยการวิเคราะห์ระหว่างหลักธรรมาภิบาลสากลกับหลักธรรมในพุทธศาสนา พบว่า ปัจจุบันแม้ว่าหลักธรรมาภิบาลจะได้รับการยอมรับอย่างแพร่หลายในการบริหารภาครัฐ แต่การนำมาปฏิบัติในสังคมไทยยังพบอุปสรรคหลายประการ การประยุกต์ใช้หลักธรรมจึงอาจเป็นทางออกที่เหมาะสมกับบริบทสังคมไทย โดยมีความเชื่อมโยงระหว่างหลักธรรมาภิบาลกับหลักธรรม ดังนี้ หลักนิติธรรมสอดคล้องกับอวิโรธนะและอคติ 4 ที่เน้นการปกครองโดยธรรมและความเที่ยงธรรม ส่วนหลักคุณธรรมสัมพันธ์กับศีลธรรมและพรหมวิหาร 4 หลักความโปร่งใสเชื่อมโยงกับอาชชวะและสัจจะ ในขณะที่หลักการมีส่วนร่วมสอดคล้องกับอปริหานิยธรรม 7 ที่เน้นการประชุมรับฟังความคิดเห็นร่วมกัน สำหรับหลักความรับผิดชอบสัมพันธ์กับอิทธิบาท 4 โดยเฉพาะวิมังสาและหลักกรรม ส่วนหลักความคุ้มค่าเชื่อมโยงกับสังคหวัตถุ 4 ในข้อสมานัตตตาและมัชฌิมาปฏิปทา ที่เน้นการใช้ทรัพยากรให้เกิดประโยชน์สูงสุด หลักการดังกล่าวจะช่วยพัฒนาการบริหารภาครัฐให้มีประสิทธิภาพและสอดคล้องกับวิถีชีวิตของสังคมไทยได้อย่างยั่งยืน แนวทางการสร้างธรรมรัฐที่เหมาะสมในสังคมไทย เป็นการประยุกต์ใช้หลักธรรมในการบริหารราชการไทยตามหลักธรรมาภิบาล โดยมีแนวทางหลัก 3 ประการ ได้แก่ 1. การพัฒนาผู้นำตามหลักทศพิธราชธรรมด้วยการฝึกอบรมผู้บริหารภาครัฐให้เข้าใจและปฏิบัติตามหลักธรรมดังกล่าว พร้อมทั้งสร้างระบบประเมินผู้นำตามหลักธรรมาภิบาลเชิงพุทธ 2. การสร้างกลไกการมีส่วนร่วมตามหลักอปริหานิยธรรม โดยพัฒนาระบบการประชุมปรึกษาหารือระดับชุมชนและส่งเสริมการมีส่วนร่วมในการตัดสินใจเชิงนโยบาย และ 3. การพัฒนาระบบตรวจสอบถ่วงดุลตามหลักสาราณียธรรม ผ่านการสร้างความโปร่งใสในการบริหารงานและพัฒนากลไกการตรวจสอบภาคประชาช ซึ่งแนวทางเหล่านี้จะนำไปสู่การพัฒนาระบบราชการที่มีประสิทธิภาพและยั่งยืน