ฮีตสิบสอง: มุมมองประเพณีเชิงนิเวศ
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
บทความนี้ มุ่งหมายนำเสนอประเด็นทางสังคมตามกรอบแนวคิดประเพณีเชิงนิเวศผ่านประเพณี ความเชื่อ พิธีกรรมของชาวอีสาน ในฮีตสิบสอง ที่ปฏิบัติสืบทอดกันมาจากบรรพบุรุษ โดยใช้วิธีการวิจัยเชิงคุณภาพ ผลการศึกษาพบว่า ประเพณีฮีตสิบสองมีความสัมพันธ์กับธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ในประเด็นที่ว่าเป็นประเพณีเกี่ยวกับข้าว ประเพณีเกี่ยวกับน้ำ ทั้งสิบสองฮีตเป็นประเพณีที่สอดคล้องตามฤดูกาล ประเพณีฮีตสิบสองกับประเด็นการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ ตำนาน นิทาน มูลเหตุในฮีตสิบสองที่สื่อถึงอำนาจของธรรมชาติทำให้เกิดประเพณีเชิงนิเวศ ประเพณีฮีตสิบสองมีความหมายเชิงสัญลักษณ์เกี่ยวกับการให้คุณค่าแก่ธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม และประเพณีฮีตสิบสองเป็นปฏิบัติการเพื่อให้เกิดการเคลื่อนไหวทางสังคมและสิ่งแวดล้อม การสร้างสรรค์ประเพณีในลักษณะนี้ ถือเป็นการสร้างสำนึกเชิงนิเวศผ่านประเพณีในฮีตสิบสองให้ชาวอีสานตระหนักรู้ถึงบุญคุณธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมในการดำรงชีวิต
Article Details
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
เนื้อหาและข้อมูลที่ตีพิมพ์ลงในวารสารมนุษย์กับสังคม ถือเป็นข้อคิดเห็นและความรับผิดชอบโดยตรงของผู้เขียนซึ่งกองบรรณาธิการวารสารไม่จำเป็นต้องเห็นด้วยหรือร่วมรับผิดชอบใดๆ
บทความ ข้อมูล เนื้อหา รูปภาพ ฯลฯ ที่ได้รับการตีพิมพ์ในวารสารมนุษย์กับสังคม ถือเป็นลิขสิทธิ์ของวารสาร หากบุคคลหรือหน่วยงานใดต้องการนำทั้งหมดหรือส่วนหนึ่งส่วนใดไปเผยแพร่ต่อหรือเพื่่อกระทำการใดๆ จะต้องได้รับอนุญาตเป็นลายลักษณ์อักษรจากวารสารมนุษย์กับสังคมก่อน
เอกสารอ้างอิง
จารุวรรณ ธรรมวัตร. (2524). ขนบธรรมเนียมประเพณีของอีสาน. หนังสือส่งเสริมการอ่านระดับมัธยมศึกษา กระทรวงศึกษาธิการ. กรุงเทพฯ: อรุณการพิมพ์.
จิรภัทร แก้วกู่. (2556). ฮีตสิบสองคลองสิบสี่ในคำสอนอีสาน. ขอนแก่น: โรงพิมพ์คลังนานาธรรม.
ณัฐนนท์ จิรกิจนิมิตร. (2565). บทบาทพระสงฆ์กับการมีส่วนร่วมในการอนุรักษ์ทรัพยากรป่าไม้และสัตว์ป่า. วารสารวิทยาลัยสงฆ์นครลำปาง, 11(1), 248-265.
ธัญญา สังขพันธานนท์ และ ลาวัณย์ สังขพันธานนท์. (2561). คติชนสีเขียว: การศึกษาคติชนวิทยาในมุมมองของการวิจารณ์เชิงนิเวศ. วารสารสงขลานครินทร์ ฉบับสังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์, 24(3), 3-30.
ธันวา ใจเที่ยง. (2558). นิเวศวิทยาป่าแห่งจิตวิญญาณ: ปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อการอนุรักษ์ ทรัพยากรชีวภาพและระบบนิเวศ ป่าแห่งจิตวิญญาณของชนเผ่าบรู ในประเทศไทย. วารสารสมาคมนักวิจัย, 20(1), 134-145.
บุญยงค์ เกศเทศ. (2537). สถาบันดอนปู่ตาและบทบาทพฤติกรรมของเฒ่าจ้ำในชุมชนอีสาน. รายงานการวิจัยฉบับสมบรูณ์. สำนักงานคณะกรรมการวิจัยแห่งชาติ.
ปฐม หงษ์สุวรรณ. (2561). มองคติชน มุมสังคม: หลักการและแนวทางการศึกษาคติชนวิทยา. ขอนแก่น: โรงพิมพ์คลังนานาธรรม.
ปิ่นแก้ว เหลืองอร่ามศรี. (2539). ภูมิปัญญานิเวศวิทยาชนพื้นเมือง: ศึกษากรณีชุมชนกะเหรี่ยงในป่าทุ่งใหญ่นเรศวร. กรุงเทพฯ: โลกดุลยภาพ.
พระไพศาล วิสาโล. (2551). นิเวศวิทยากับศาสนา จิตวิญญาณเชิงนิเวศในมุมมองต่างวัฒนธรรม. กรุงเทพฯ: สวนเงินมีมา.
พระมหาปรีชา ปริญฺญาโณ. (2530). ประเพณีโบราณไทยอีสาน (พิมพ์ครั้งที่ 6). อุบลราชธานี: ศิริธรรม.
พินิจ อินธิราช และคณะ. (2565). ภูมิปัญญาบุญประเพณีไหลเรือไฟของกลุ่มชาติพันธุ์ไทย-ลาว ในอนุภูมิภาคลุ่มน้ำโขง. วารสารการบริหารนิติบุคคลและนวัตกรรมท้องถิ่น, 8(1), 291-302.
ศิราพร ณ ถลาง. (2548). ทฤษฎีคติชนวิทยา วิธีวิทยาในการวิเคราะห์ตำนาน-นิทานพื้นบ้าน. กรุงเทพฯ: คณะอักษรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
ศิราพร ณ ถลาง. (2558). ประเพณีสร้างสรรค์ในสังคมไทยร่วมสมัย. กรุงเทพฯ: ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน).
อนุกูล ตันสุพล. (2559). นิเวศวิทยาวัฒนธรรม: กุญแจสู่การพัฒนาที่ยั่งยืน. วารสารวิชาการคณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ วิทยาเขตปัตตานี, 12(1), 193-221.
อานันท์ กาญจนพันธ์. (2544). มิติชุมชน วิธีคิดท้องถิ่นว่าด้วยสิทธิ อำนาจ และการจัดการทรัพยากร. กรุงเทพฯ: สำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย (สกว.).
อุดม บัวศรี. (2549). ฮีตสิบสองคองสิบสี่และพุทธทำนาย. ขอนแก่น: โรงพิมพ์คลังนานาวิทยา.
Brunvand J. H. (1968). The Study of American Folklore. New York: W.W.Norton & The company, Inc.
Sponsel, L. E. (2012). Spiritual Ecology A Quiet Revolution. Department of Anthropology. The University of Hawai’i.
Winthrop, R. H. (1991). Concepts in Cultural Anthropology. New York: Greenwood Press.
Tambiah, S. J. (1970). “Myth and Rite: the Naga Symbol and the Rocket Festival” In Buddhism and the Spirit Cult in Northeast Thailand. New York: Cambridge University Press.
