ชื่อตัวละครพระโพธิสัตว์ในชาดกพื้นบ้านอีสาน

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มุ่งศึกษาชื่อของตัวละครพระโพธิสัตว์ในชาดกพื้นบ้านอีสาน ข้อมูลที่ใช้ศึกษาคือชาดกพื้นบ้านอีสานสำนวนร้อยกรอง 32 เรื่อง ในการวิเคราะห์ได้จำแนกคำเรียกชื่อตัวละครพระโพธิสัตว์ออกเป็น 4 กลุ่มข้อมูล คือ ชื่อที่ตั้งจากคำในภาษาบาลีหรือ สันสกฤต จากคำในภาษาถิ่น ชื่อที่สะท้อนสถานะทางสังคมและเพศ และชื่อที่สะท้อนความเชื่อแบบผสมผสาน ผลการศึกษาครั้งนี้ทำให้ได้ข้อสรุปว่า ชื่อของตัวละครพระโพธิสัตว์ จำนวน 32 ตัวละคร ปรากฏคำนำหน้าชื่อว่า “ท้าว” ภาษาถิ่นภาษาบาลี และชื่อที่แสดงให้เห็นสถานะหรือบอกเพศคำว่า “ผี” ร่วมอยู่ในชื่อ จากการศึกษาชื่อของตัวละครพระโพธิสัตว์ในชาดกพื้นบ้านอีสานพบว่า มีการใช้คำที่หลากหลาย การหลากคำเช่นนี้ได้สะท้อนวิธีคิดของคนอีสานว่ามีความรู้ภาษาถิ่น แล้วยังรู้ภาษาบาลีสันสกฤตและอรรถศาสตร์ได้ดี และแสดงให้เห็นแนวคิดในการตั้งชื่อตัวละครโดยการสังเกตรูปร่างและลักษณะตัวละครเป็นข้อมูลในการตั้งชื่อ บางชื่อมีความสัมพันธ์กันเชิงอำนาจระหว่างความเชื่อแบบผีดั้งเดิมกับพุทธศาสนา หรือศาสนาพราหมณ์ และพุทธมหายานอีกด้วย ผลการศึกษาทำให้เข้าใจคำเรียกชื่อตัวละครพระโพธิสัตว์ที่มีความหลากหลาย สะท้อนวิธีคิดของคนอีสาน และแสดงให้เห็นความรู้ภาษาต่างประเทศของคนอีสานด้วย