“ชีวิต” และ “การเดินทาง” ของเทพสตรีจีน: การศึกษาเทวประวัติของเทพสตรีจีนตามแนวคิดการเดินทางของวีรบุรุษ

บทคัดย่อ

เทพสตรีปรากฏเป็นตำนานในทุกสังคม ทั้งที่เป็นเทพในยุคบุพกาล ให้กำเนิดสรรพสิ่ง กำหนดความอุดมสมบูรณ์ เป็นมารดาแห่งโลกและสวรรค์ จากความสำคัญของเทพสตรี บทความนี้จึงมุ่งศึกษา “ชีวิต” และ “การเดินทาง” ของเทพสตรีจีน โดยใช้แนวคิดโครงสร้างการเดินทางของวีรบุรุษในตำนานของคริสโตเฟอร์ โวกเลอร์ (Christopher Vogler) โดยศึกษาเทพสตรีจีนจำนวน 6 องค์ ซึ่งรู้จักและเผยแพร่ในสังคมไทย ได้แก่ เจ้าแม่กวนอิม เจ้าแม่ทับทิม ฮ้อเซียนโกว (แปดเซียน) เจ้าแม่ลิ้มกอเหนี่ยว ฉางเอ๋อ (เทพีแห่งดวงจันทร์) หนี่หวา (ให้กำเนิดมนุษย์) ผลการวิจัยพบว่าโครงสร้างการเดินทางของวีรบุรุษในตำนานสามารถนำมาประยุกต์ใช้ในการวิเคราะห์เทพสตรีของจีนได้แต่ต้องตีความ ตัดทอน เพิ่มขั้นตอนที่ปรากฏซ้ำ และสลับขั้นตอนในบางส่วน ซึ่งสะท้อนให้เห็นสิ่งที่น่าสนใจ เช่น ชีวิตในโลกสามัญ (Ordinary World) ของเทพสตรีจีนต้องเผชิญกับปัญหาและคู่ขัดแย้ง ซึ่งเป็นคนในครอบครัว การพบผู้ช่วยเหลือ (Meeting with the Mentor) เป็นบุคคลตามลัทธิศาสนาของเทพสตรีนั้น ๆ นอกจากนี้อนุภาคเหตุการณ์สำคัญยังสะท้อนสังคมวัฒนธรรมจีนซึ่งเป็นข้อแตกต่างสำคัญ ไม่ว่าจะเป็นความขัดแย้งในพื้นที่ส่วนตัวซึ่งก็คือครอบครัว และการประสบความสำเร็จคือการก้าวออกสู่การเป็นผู้วิเศษในพื้นที่สาธารณะสะท้อนให้เห็นว่าพื้นที่ของผู้หญิงคือบ้าน ปัญหาความเหลื่อมล้ำในเรื่องเพศ การถูกกดจากครอบครัวหรือจารีตประเพณี