การประกอบสร้างการก่อการร้ายในภาพยนตร์นานาชาติ

บทคัดย่อ

        การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ดังนี้คือ  1 เพื่อศึกษาถึงลักษณะการประกอบสร้างการก่อการร้ายในภาพยนตร์นานาชาติ 2 เพื่อศึกษาถึงปัจจัยที่มีผลต่อการประกอบสร้างการก่อการร้ายในภาพยนตร์นานาชาติ การดำเนินการวิจัยใช้ระเบียบวิธีวิจัยเชิงคุณภาพ ประเภทการวิเคราะห์ตัวบท (Textual Analysis) สำหรับภาพยนตร์ที่นำมาศึกษาประกอบด้วยภาพยนตร์นานาชาติที่มีเนื้อหาเกี่ยวข้องกับการก่อการร้ายจำนวน 10 เรื่อง โดยภาพยนตร์ทุกเรื่องออกเผยแพร่ในช่วงเวลาระหว่างปี ค.ศ. 2001-2018 ทางด้านการวิเคราะห์ข้อมูลใช้วิธีการพรรณา    ส่วนการค้นหาองค์ความรู้ตามวัตถุประสงค์ทั้งสองข้อ   ผู้วิจัยใช้ทฤษฎีการเล่าเรื่อง (Narrative) ทฤษฎีประเภทของภาพยนตร์ (Genre) และทฤษฎีการก่อการร้าย (Terrorism) เป็นกรอบในการวิจัย 

        ผลการวิจัยได้ข้อสรุปดังนี้

        1 การประกอบสร้างการก่อการร้ายในภาพยนตร์นานาชาติมีลักษณะดังนี้    1.1 ตัวละครในภาพยนตร์   สามารถแบ่งได้เป็นสองกลุ่มหลักคือ  กลุ่มตัวละครพระเอกซึ่งส่วนมากเป็นเจ้าหน้าที่รัฐ และกลุ่มตัวละครผู้ร้ายซึ่งส่วนมากเป็นผู้ก่อการร้าย อย่างไรก็ตามมีภาพยนตร์บางเรื่องที่ประกอบสร้างให้ผู้ก่อการร้ายเป็นพระเอก  1.2 ความขัดแย้งในภาพยนตร์ สามารถแบ่งเป็นสามกลุ่มหลักได้แก่ ความขัดแย้งระหว่างชาติตะวันตกและพันธมิตรกับชาติอาหรับและมุสลิม   ความขัดแย้งอุดมการณ์ทางการเมือง   และความขัดแย้งระหว่างประชาชนกับรัฐบาล  1.3 พื้นที่ในภาพยนตร์  สามารถแบ่งได้เป็น 2 กลุ่มคือ พื้นที่ในประเทศและพื้นที่นานาชาติ โดยภาพยนตร์ส่วนมากนำเสนอให้เห็นว่าผู้ก่อการร้ายมักปฏิบัติการเป็นเครือข่ายการก่อการร้ายข้ามชาติ       พื้นที่ก่อการร้ายส่วนใหญ่จึงเป็นพื้นที่นานาชาติ   1.4 เวลาในภาพยนตร์ ถูกประกอบสร้างขึ้นเป็นสองยุคคือ ยุคสงครามเย็น และยุคการก่อการร้ายสมัยใหม่ โดยภาพยนตร์ส่วนใหญ่เน้นการนำเสนอเหตุก่อการร้ายในยุคการก่อการร้ายสมัยใหม่  เนื่องด้วยมีความร่วมสมัยและเป็นการก่อการร้ายที่มียุทธวิธีหลากหลาย โดยการก่อการร้ายยุคสงครามเย็นผู้ก่อการร้ายมักทำงานเป็นขบวนการ ขณะที่ยุคการก่อการร้ายสมัยใหม่ผู้ก่อการร้ายสามารถก่อเหตุเพียงลำพัง (Lone Wolf)   1.5 มุมมองการเล่าเรื่อง ภาพยนตร์ที่นำมาศึกษามีการประกอบสร้างภาพยนตร์ด้วยมุมมองหลักสามมุมมอง ได้แก่  มุมมองจากผู้ก่อการร้าย   มุมมองจากเจ้าหน้าที่รัฐ  และมุมมองแบบผสมผสาน โดยภาพยนตร์ส่วนใหญ่ใช้มุมมองแบบผสมผสาน คือเล่าเรื่องผ่านมุมมองทั้งของผู้ก่อการร้าย   เจ้าหน้าที่รัฐ และมักมีการผสมผสานมุมมองของประชาชนด้วย      1.6 การจบเรื่อง ภาพยนตร์ส่วนใหญ่มีประกอบสร้างจุดจบของเรื่องแบ่งเป็นสองกลุ่มคือ จบเรื่องโดยกลุ่มผู้ก่อการร้ายถูกกำจัด   และจบเรื่องโดยผู้ก่อการร้ายไม่ถูกกำจัด โดยภาพยนตร์ส่วนใหญ่เลือกจบเรื่องโดยให้ผู้ก่อการร้ายถูกกวาดล้าง  เพราะเหตุผลที่ว่าภาพยนตร์ส่วนมากมองว่าการก่อการร้ายไม่ว่าจะด้วยวัตถุประสงค์ใดๆก็ตามล้วนเป็นภัยแก่ความสงบสุขของประชาชนดังนั้นการกำจัดผู้ก่อการร้ายจึงเป็นสิ่งที่รัฐจำเป็นต้องทำอย่างเด็ดขาด

        2 ปัจจัยที่มีผลต่อการประกอบสร้างการก่อการร้ายในภาพยนตร์นานาชาติ ประกอบด้วยปัจจัย สำคัญ 2 ด้านคือ ปัจจัยภายในอุตสาหกรรมภาพยนตร์ และ ปัจจัยภายนอกอุตสาหกรรมภาพยนตร์   ซึ่งมีข้อสรุปดังต่อไปนี้   

        2.1 ปัจจัยภายในอุตสาหกรรมภาพยนตร์ ประกอบด้วยปัจจัยย่อยคือ   2.1.1 ปัจจัยด้าน Genre ของภาพยนตร์  โดยภาพยนตร์ที่นำมาศึกษาทั้งหมดมีการประกอบสร้างภาพยนตร์ตามแนวทางของ Genre ได้สามกลุ่มคือ กลุ่มภาพยนตร์สืบสวน  กลุ่มภาพยนตร์ชีวิต และกลุ่มภาพยนตร์บู๊ โดยภาพยนตร์ส่วนมากใช้การประกอบสร้างตามแนวทางของภาพยนตร์บู๊เป็นหลัก รองลงมาคือภาพยนตร์สืบสวน และภาพยนตร์ชีวิต ซึ่งการที่ภาพยนตร์นานาชาตินิยมสร้างตาม Genre ภาพยนตร์บู๊เป็นส่วนมาก ก็ด้วยเหตุผลทางการตลาดที่ภาพยนตร์บู๊สามารถเข้าถึงตลาดภาพยนตร์ในวงกว้างได้  อย่างไรก็ดีภาพยนตร์หนึ่งเรื่องนั้นสามารถผสมผสาน Genre ได้หลากหลาย  2.1.2  ปัจจัยด้านชนิดของเรื่องเล่า ผลจากการวิจัยพบว่า ภาพยนตร์นานาชาติมีการนำชนิดของเรื่องเล่าสองชนิดมาประกอบสร้างเป็นภาพยนตร์คือ เรื่องเล่าประเภทเรื่องจริง และเรื่องเล่าประเภทเรื่องแต่ง โดยภาพยนตร์ส่วนมากสร้างขึ้นจากเรื่องจริงเป็นหลัก เพราะเหตุก่อการร้ายในปัจจุบันมีปริมาณมากและเกือบทุกเหตุการณ์ล้วนมีความขัดแย้งที่น่าสนใจจนสามารถนำมาประยุกต์ผลิตเป็นภาพยนตร์ได้ไม่จำกัด  ขณะที่ภาพยนตร์ส่วนน้อยสร้างมาจากเรื่องแต่ง  แต่แม้สร้างขึ้นจากเรื่องแต่งแต่ภาพยนตร์กลุ่มนี้ก็มักมีการเชื่อมโยงกับเหตุการณ์ที่เกิดจริงในสังคมด้วย

        2.2 ปัจจัยภายนอกในอุตสาหกรรมภาพยนตร์  ประกอบด้วยปัจจัยย่อยสองข้อดังนี้คือ   2.2.1  บริบททางศาสนา  หมายถึงบริบททางศาสนาที่มีผลต่อการประกอบสร้างภาพยนตร์ โดยผลจากการวิจัยพบว่าภาพยนตร์นานาชาติที่เกี่ยวกับการก่อการร้ายถูกประกอบสร้างขึ้นโดยผู้ผลิตจากประเทศสองกลุ่ม กลุ่มหนึ่งคือผู้ผลิตที่อยู่ในบริบทของศาสนาอิสลาม ซึ่งจะประกอบสร้างภาพยนตร์โดยนำเสนอทัศนะแบบอิสลามเป็นศาสนาที่รักสันติ และมักแสดงท่าทีเห็นใจกลุ่มก่อการร้ายที่ก่อเหตุรุนแรงเพราะมีแรงกดดันมาจากกลุ่มคนนอกศาสนา ส่วนภาพยนตร์อีกกลุ่มคือผู้ผลิตที่อยู่ในบริบทของศาสนาอื่น ซึ่งภาพยนตร์กลุ่มนี้มักไม่แสดงออกถึงประเด็นทางศาสนา แต่ให้ความสนใจไปที่เรื่องของความขัดแย้งทางอุดมการณ์และทางการเมือง    2.2.2  บริบททางการเมืองและสังคม  สามารถจำแนกผู้ผลิตภาพยนตร์ตามบริบทนี้ได้สามกลุ่มคือ            2.2.2.1 ผู้ผลิตในกลุ่มชาติสหรัฐและพันธมิตร กลุ่มนี้เป็นผู้ผลิตภาพยนตร์จำนวนมากที่สุด เพราะมีความเจริญด้านการผลิตภาพยนตร์มากกว่าประเทศอื่นๆ ภาพยนตร์ที่กลุ่มนี้ผลิตมักเกี่ยวข้องกับประเด็นการก่อการร้ายที่มีสาเหตุมาจากผู้ก่อการร้ายต่อต้านวัฒนธรรมตะวันตกและระบอบทุนนิยม รวมถึงต่อต้านการที่สหรัฐและพันธมิตรให้การสนับสนุนอิสราเอลในการก่อตั้งประเทศบนดินแดนปาเลสไตน์      2.2.2.2   ผู้ผลิตในกลุ่มชาติอาหรับและมุสลิม ชาติที่อยู่ในบริบททางสังคมและการเมืองกลุ่มนี้มักประกอบสร้างให้ สหรัฐและพันธมิตร เป็นผู้รุกรานชาติอาหรับและมุสลิม และนำความเสื่อมโทรมมาสู่ชาวอาหรับและมุสลิม อย่างไรก็ดีภาพยนตร์จากชาติกลุ่มนี้มักสอดแทรกแง่มุมที่ว่าการใช้ความรุนแรงไม่ใช่วิธีการเหมาะสมในการต่อต้านชาติตะวันตก   2.2.2.3  ผู้ผลิตในกลุ่มชาติเอเชีย  ภาพยนตร์ที่ผลิตจากกลุ่มนี้จะมีลักษณะต่างไปจากกลุ่มอื่นเพราะมีบริบททางสังคมและการเมืองที่แผกไปจากประเทศอื่นๆ ภาพยนตร์ในกลุ่มนี้จะเกี่ยวข้องเหตุก่อการร้ายในประเทศ  เป็นความขัดแย้งระหว่างประชาชนกับรัฐบาลที่ปกครองประเทศ และมีการประกอบสร้างที่แสดงให้เห็นว่าการก่อการร้ายอาจเกิดเพราะประชาชนไม่พึงพอใจรัฐบาล หรืออาจเกิดจากการที่รัฐเป็นผู้สร้างสถานการณ์ก่อการร้ายขึ้นมาเอง