การสร้างกรอบแนวคิดเพื่อศึกษาการรู้เท่าทันสื่อตามแนวพุทธวิถี

บทคัดย่อ

        บทความเรื่องการสร้างกรอบแนวคิดเพื่อศึกษาการรู้เท่าทันสื่อตามแนวพุทธวิถีมีวัตถุประสงค์เพื่อนำเสนอหลักธรรมของพระพุทธองค์ที่มุ่งสอนให้ฆราวาสมีความรู้เท่าทันข้อมูลข่าวสารทั้งหลายที่เปิดรับ อีกทั้งยังนำเอาหลักธรรมคำสอนดังกล่าวมาสร้างเป็นกรอบแนวคิดเพื่อประยุกต์ในการศึกษาการรู้เท่าทันสื่ออีกประการหนึ่งด้วย โดยหลักธรรมคำสอนที่นำเสนอในบทความนี้ประกอบไปด้วย 1. หลักกาลามสูตร อันเป็นหลักธรรมที่พระพุทธเจ้าตรัสสอนประชาชนชาวกาลามะ ในแคว้นโกศล เพื่อมิให้เชื่องมงายไร้เหตุผลตามหลัก 10 ประการ คืออย่าเพิ่งเชื่อด้วยการฟังตามกันมา, ด้วยการกระทำตามกันมา, ด้วยการเล่าลือต่อกันมา เป็นต้น และ 2. หลักโยนิโสมนสิการ เป็นหลักธรรมที่มุ่งสอนให้พิจารณาเพื่อให้เข้าถึงความจริง โดยการสืบค้นหาเหตุผลไปตามลำดับ แยกแยะองค์ประกอบจนมองเห็นสภาวะและความสัมพันธ์แห่งเหตุและผลอย่างชัดเจน สำหรับการนำหลักธรรมทั้งสองดังกล่าวมาสร้างเป็นกรอบเพื่อศึกษาการรู้เท่าทันสื่อนั้น ประกอบไปด้วยแนวคิดเกี่ยวกับการเปิดรับสื่อ อันมีความสัมพันธ์เชื่อมโยงกับหลักกาลามสูตรและโยนิโสมนสิการ ในขณะเดียวกันหลักกาลามาสูตรก็มีความสัมพันธ์เชื่อมโยงกับโยนิโสมนสิการเช่นเดียวกัน โดยกรอบแนวคิดนี้สามารถนำไปศึกษาถึงการรู้เท่าทันสื่อได้ในทุกกลุ่มประชากรและจากการเปิดรับสื่อทุกประเภท