วิเคราะห์หลักสารณียธรรมในคัมภีร์พระพุทธศาสนา

บทคัดย่อ

หลักสารณียธรรม เป็นหลักธรรมที่ปรากฏในสารณียสูตร ซึ่งเป็นพระสูตรที่ว่าด้วยธรรมเป็นเหตุให้ระลึกนึกถึงกันและเป็นธรรมที่มีอุปการะมาก สารณียธรรม 6 ประการ ได้แก่  1) การตั้งมั่นด้วยเมตตากายกรรมในเพื่อนมนุษย์ทั้งหลาย  2) การตั้งมั่นด้วยเมตตาวจีกรรมในเพื่อนมนุษย์ทั้งหลาย  3) การตั้งมั่นด้วยเมตตามโนกรรมในเพื่อนมนุษย์ทั้งหลาย  4) การเอื้อเฟื้อแบ่งปันในลาภผลที่เกิดขึ้นเพื่อบริโภคใช้สอยร่วมกัน  5) การมีศีลสมบูรณ์ ถึงพร้อมด้วยอาจาระและมารยาทที่ดีงาม  6) การมีความเห็นที่ประเสริฐ ที่ถูกต้องเป็นธรรมต่อเพื่อนมนุษย์และสิ่งทั้งหลาย

ในการวิเคราะห์หลักสารณียธรรมทั้ง 6 ประการนั้น จะเห็นได้ว่า พระพุทธเจ้าทรงแสดงหลักคือความเมตตาว่าเป็นจุดเริ่มต้นแห่งการประพฤติปฏิบัติต่อเพื่อนมนุษย์ด้วยกัน ความเมตตานั้นก็คือความปรารถนาที่จะให้ผู้อื่นมีความสุข มนุษย์เมื่อมีความปรารถนาดีต่อเพื่อนมนุษย์ทั้งหลายแล้ว ก็ต้องมีจิตที่ประกอบด้วยเมตตาเป็นเบื้องต้นแล้วแสดงออกโดยการกระทำทางกาย โดยการพูดทางวาจา และโดยความคิดทางใจแล้วก็เป็นอันถือได้ว่าได้งดเว้นจากอกุศลกรรมบถ 10 ประการ และเมื่อปฏิบัติต่อกันด้วยเมตตาแล้วก็จะทำให้เกิดการเอื้อเฟื้อแบ่งปันในสิ่งที่พึงบริโภคใช้สอย ตลอดถึงการรักษาอาจาระมารยาททางกายและวาจาให้เป็นปกติตามแนวทางแห่งศีล และการปรับทัศนคติให้เป็นไปโดยถูกต้อง ถูกธรรมและตามความเป็นจริงตามแบบอย่างแห่งสัมมาทิฏฐิ ก็จะเป็นสิ่งที่จะช่วยเติมเต็มให้รูปแบบของวิถีชีวิตหรือการใช้ชีวิตในสังคมเป็นไปเพื่อความสงบร่มเย็นเป็นสันติสุขยิ่ง ๆ ขึ้นไป