เภสัชชขันธกะ: องค์ความรู้ด้านยารักษาโรค ตามหลักเภสัชชศาสตร์ในพระวินัยปิฎก

บทคัดย่อ

บทความวิชาการนี้มีวัตถุประสงค์ 3 ข้อ คือ 1) เพื่อศึกษาโครงสร้างและความสำคัญของพระวินัยปิฎก 2) เพื่อทบทวนองค์ความรู้เรื่องโรคและการเกิดโรคในพระวินัยปิฎก และ 3) เพื่อวิเคราะห์องค์ความรู้ด้านยารักษาโรคตามหลักเภสัชศาสตร์ในเภสัชชขันธะ โดยศึกษาข้อมูลจากเอกสาร ตำรา งานเขียนต่างๆ มาวิเคราะห์แล้วสังเคราะห์เพื่อให้เกิดกรอบแนวคิดทางวิชาการที่เป็นองค์ความรู้ต่อไป ผลการศึกษาพบว่า 1) พระวินัยปิฎกเป็นปิฎกที่ว่าด้วยกฎข้อบังคับ เกี่ยวกับธรรมเนียมปฏิบัติของสงฆ์ แบ่งเป็น 5 ส่วน นอกจากกฎข้อบังคับแล้วยังมีเนื้อหาสะท้อนประวัติศาสตร์ในสมัยพุทธกาลด้วย 2) พระวินัยปิฎกได้กล่าวว่าโรคคือความทุกข์ที่คอยเสียดแทงให้เจ็บปวดทั้งกายและใจ แบ่งได้ 6 กลุ่มคือโรคผิวหนัง โรคลม โรคในท้อง โรคเกี่ยวกับอวัยวะ โรคทางเดินหายใจ และโรคเบ็ดเตล็ดอื่นๆ และ 3) เภสัชชขันธกะกล่าวถึงยารักษาโรคที่พุทธองค์ทรงอนุญาตเพื่อให้รักษาโรคอยู่ 6 กลุ่ม คือ น้ำมูตรเน่า เภสัช5 สมุนไพร เกลือ ยามหาวิกัฎ และกลุ่มยาเบ็ดเตล็ดอื่นๆ ตามหลักเภสัชศาสตร์ในเภสัชชขันธกะนั้น มีรูปแบบการรักษาและใช้ยาอยู่ 2 วิธีหลักๆ คือการรักษาโรคด้วยสมุนไพร และการรักษาโรคด้วยเทคนิคต่างๆ ตามอาการของโรคนั้นๆ สมุนไพรที่ปรากฏอยู่ในพระวินัยปิฎกเมื่อมาเทียบกับยาสมุนไพรในตำราแพทย์แผนไทยแล้วพบว่ามีความเหมือนกันมาก ที่สำคัญคือสรรพสิ่งในธรรมชาตินำมาทำยาได้หมดถ้าเรารู้คุณสมบัติที่เป็นสรรพคุณยาของสิ่งนั้นๆ ไม่ว่าจะได้มาจาก พืช สัตว์ และแร่ธาตุต่างๆ เมื่อนำมาประกอบเป็นตัวยาย่อมมีสรรพคุณในการรักษาโรคได้ทั้งสิ้น