บทบาทเมตตาในฐานะเครื่องมือพัฒนาคุณภาพชีวิต

บทคัดย่อ

บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาบทบาทเมตตาในฐานะเครื่องมือพัฒนาคุณภาพชีวิตด้วยการศึกษาจากเอกสาร หนังสือและงานวิจัย ผลการศึกษาพบว่า หลักเมตตา หรือเมตตาธรรม ในพระไตรปิฎกหรือในพระสูตรนั้น เป็นหลักธรรมที่พระพุทธเจ้าทรงได้สั่งสอนในการให้ความรักแก่สัตว์โลกทั้งปวง เพื่อเป็นเครื่องมือในการพัฒนาคุณภาพชีวิต โดยแบ่งออกเป็น 3 ประการ คือ 1) ความหมายและเป้าหมายของเมตตา เพราะเมตตาในศาสนาต่าง ๆ ในโลกนี้ต่างมุ่งเน้นให้มนุษย์มีความรัก ความหวังดีต่อกันเพื่อการดำเนินชีวิตอยู่ร่วมกันอย่างสงบสุข เมตตาจึงเป็นหลักธรรมสากลก็เพื่อป้องกันการเอารัดเอาเปรียบกันในสังคม หลักเมตตาในพระพุทธศาสนาจึงมีความหมายและเป้าหมายสำคัญ คือ การสร้างความรักความปรารถนาดีด้วยใจบริสุทธิ์ในการดำเนินชีวิต ให้ปราศจากกิเลส ตัณหา อคติ   2) ความหมายและเป้าหมายการพัฒนาคุณภาพชีวิต คือ ความต้องการการเปลี่ยนแปลงที่อยากเห็นสิ่งที่ดีเกิดขึ้นในชีวิตหรือสังคม “การพัฒนา” หมายถึง กระบวนการเพิ่มความสามารถของคนที่จะใช้ปรับปรุงคุณภาพชีวิตให้ดีขึ้น ความก้าวหน้า ความมั่นคง โดยเฉพาะการพัฒนาเป็นสิ่งจำเป็นต่อความสำเร็จของบุคคลและองค์กรซึ่งมีความสำคัญต่อบุคคลทั้งในปัจจุบันและอนาคต และ 3) การใช้เมตตาในฐานะบทบาทของการพัฒนาคุณภาพชีวิต ในการพัฒนาคุณภาพชีวิตตามหลักพระพุทธศาสนาจึงแบ่งออกเป็น 4 ประเภทใหญ่ ๆ คือ การพัฒนาด้านศีล, การพัฒนาด้านกาย, การพัฒนาด้านจิตใจ และ การพัฒนาด้านปัญญา พระพุทธศาสนาจึงได้ชื่อว่าเป็นศาสนาที่ดำเนินชีวิตด้วยความรัก ความมุ่งหวังดีต่อกัน ทั้งในแง่ขององค์ความคิดและวิธีการ หลักของเมตตาธรรมจึงเป็นเครื่องมือพื้นฐานที่สำคัญในการพัฒนาคุณภาพชีวิตและจิตใจให้มีคุณธรรมในระดับสูงขึ้นไป ความเมตตาจึงเป็นหลักปฏิบัติที่จะสร้างคุณค่าและประโยชน์แก่มนุษย์