พุทธจริยศาสตร์กับปัญหาว่าด้วยการกล่าวกลั่นแกล้ง

บทคัดย่อ

บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาวิเคราะห์พุทธจริยศาสตร์กับปัญหาว่าด้วยการกล่าวกลั่นแกล้ง โดยใช้การศึกษาจากเอกสารและงานวิจัยที่เกี่ยวข้อง ผลการศึกษาพบว่า ปัจจุบันมีปัญหาการกลั่นแกล้งเกิดขึ้นในสังคมร่วมสมัย โดยการใช้วาจากล่าวว่าร้าย กล่าวในด้านลบ ทำให้ผู้อื่นถูกดูถูก เสียหาย เจ็บช้ำน้ำใจ เป็นต้น เมื่อเกิดการกลั่นแกล้งกันขึ้นทำให้มีการตั้งคำถามทางจริยธรรมว่าการกลั่นแกล้งผู้อื่นเป็นการละเมิดศีลข้อที่ 4 หรือไม่ บทความนี้ได้พิจารณาจากหลักวจีทุจริต การประพฤติชั่วทางวาจา 4 ประการ คือ การพูดเท็จ การพูดส่อเสียด การพูดคำหยาบ และการพูดเพ้อเจ้อ และวิเคราะห์ผ่านองค์ประกอบ 4 ข้อของมุสาวาทา คือ (1) พูดเรื่องไม่จริง (2) จิตคิดจะพูดเรื่องไม่จริงนั้น (3) ความพยายามเพื่อพูดเรื่องไม่จริงนั้น (4) ผู้อื่นรู้เรื่องนั้น ในการวิเคราะห์ พบว่า การกลั่นแกล้งผู้อื่นนั้น ยังไม่ถือว่าเป็นการละเมิดศีลข้อที่ 4 โดยสมบูรณ์ ถึงแม้การกระทำจะเข้าข่ายวจีทุจริต 4 อย่าง แต่ต้องพิจารณาถึงองค์ประกอบ 4 ข้อของมุสาวาทา หากกระทำครบทั้ง 4 ข้อจึงจะถือว่าเป็นการละเมิดศีลข้อที่ 4 อย่างไรก็ดีพุทธจริยศาสตร์มองว่า ผู้กลั่นแกล้งพึงตระหนักว่าเป็นการกระทำที่ก่อให้เกิดเป็นอกุศลกรรมบถ เมื่อกระทำแล้วย่อมมีผลออกมาเป็นความทุกข์ความเดือดร้อนไม่เฉพาะผู้ที่ถูกกลั่นแกล้ง แต่ผู้กระทำการกลั่นแกล้งก็จะได้รับความทุกข์เช่นกัน และผู้เขียนได้เสนอแนวทางการรับมือกับพฤติกรรมการกลั่นแกล้งตามแนวทางพุทธจริยศาสตร์ ได้แก่ การมีสติ มีขันติ และตอบโต้ด้วยการชี้แจงให้ถูกจังหวะ รวมถึงเลือกที่จะใช้ชีวิตในสังคมสิ่งแวดล้อมที่ดี และรู้จักการปล่อยวาง