พระพุทธศาสนากับเทคโนโลยีดิจิทัล : โอกาสและความท้าทายในการเผยแผ่ธรรมะ ยุคใหม่

Main Article Content

พระมหาบรรจง สุธีโร (ภูนาภิพัฒน์)
อมรัชญา ชินศรี
ธีรพงษ์ แหวนเพ็ชร
กิติคุณ ประสังสิต
วิธวินท์ ภาคแก้ว

บทคัดย่อ

บทความนี้มุ่งอภิปรายและวิเคราะห์โอกาสและความท้าทายที่อาจเกิดขึ้นในการใช้เทคโนโลยีดิจิทัล เป็นสื่อกลางในการเผยแผ่พระพุทธศาสนาในสังคมยุคปัจจุบัน โดยมุ่งเน้นไปที่วิธีการสื่อสารธรรมะผ่านสื่อออนไลน์ แอปพลิเคชัน และแพลตฟอร์มดิจิทัลต่างๆ ซึ่งมีความสำคัญอย่างยิ่งต่อการเข้าถึงคำสอนของพระพุทธศาสนาไปสู่ผู้คนจำนวนมาก ทุกที่ทุกเวลา ไม่เพียงแต่เป็นการเปิดช่องทางใหม่ในการเข้าถึงธรรมะเท่านั้น แต่ยังเป็นการเปิดพื้นที่ให้ผู้รักธรรมะสามารถแลกเปลี่ยนความรู้และสร้างความสัมพันธ์ในโลกเสมือนจริงได้ง่ายขึ้น อย่างไรก็ตาม การเปลี่ยนแปลงนี้นำมาซึ่งความท้าทายบางประการเกี่ยวกับความเสี่ยงที่อาจเกิดขึ้นจากข้อมูลธรรมะที่ไม่ถูกต้อง การแพร่กระจายของข่าวปลอม และแหล่งข้อมูลที่ไม่น่าเชื่อถืออื่นๆ รวมถึงการลดการติดต่อโดยตรงระหว่างพระสงฆ์และชาวพุทธ ซึ่งอาจขัดขวางความลึกซึ้งในการเรียนรู้ธรรมะและคุณค่าทางวัฒนธรรมที่สืบทอดกันมา บทความนี้นำเสนอกรอบแนวคิดและทฤษฎีที่เกี่ยวข้องกับการทำให้พระพุทธศาสนายังคงดำรงอยู่ต่อไปในยุคดิจิทัล และยังคงมีบทบาทเป็นพลังทางจิตวิญญาณและศูนย์กลางทางศีลธรรมของสังคมไทย บทความนี้จะกล่าวถึงทฤษฎีที่เกี่ยวข้องและกรอบแนวคิด พร้อมทั้งกรณีศึกษาที่น่าสนใจและคำแนะนำเชิงปฏิบัติสำหรับการนำไปใช้ทันที ซึ่งประกอบด้วยการฝึกอบรมพัฒนาความสามารถด้านดิจิทัลสำหรับพระภิกษุและผู้เผยแผ่ธรรมะ การกำหนดมาตรฐานในการเผยแผ่ธรรมะ การทบทวนเนื้อหาในสื่อออนไลน์ การนำหลักธรรมมาประยุกต์ใช้กับจริยธรรมในการใช้เทคโนโลยี การส่งเสริมบทบาทของชุมชนและองค์กรทางศาสนาผ่านการมีส่วนร่วมผ่านช่องทางดิจิทัล การวิจัยและพัฒนาเพื่อส่งเสริมนวัตกรรมธรรมะในรูปแบบใหม่ๆ ที่จะทำให้พระพุทธศาสนามีความหมายและเข้าถึงได้ในโลกที่เปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วนี้

Article Details

รูปแบบการอ้างอิง
สุธีโร (ภูนาภิพัฒน์) พ. ., ชินศรี อ., แหวนเพ็ชร ธ. ., ประสังสิต . ก. ., & ภาคแก้ว ว. . (2025). พระพุทธศาสนากับเทคโนโลยีดิจิทัล : โอกาสและความท้าทายในการเผยแผ่ธรรมะ ยุคใหม่. วารสารนิสิตวัง, 27(2), 144–155. สืบค้น จาก https://so06.tci-thaijo.org/index.php/jonw/article/view/288872
ประเภทบทความ
บทความวิชาการ

เอกสารอ้างอิง

กฤติยา ถ้ำทอง. (2022). พลังยุวพุทธอาสาเพื่อการตื่นรู้สื่อข่าวปลอมในยุคดิจิทัล. วารสารวิชาการสถาบันพัฒนา

พระวิทยากร, 5 (2), 72–86.

ฉัตรสุดา ส่องแสงเจริญ. (2567). รูปแบบการเผยแผ่ธรรมะสำหรับคนรุ่นใหม่เชิงพุทธบูรณาการ. วารสาร มจร บาฬuี ศึกษาพุทธโฆสปริทรรศน์, 10 (2), 285-302.

ดาณุภา ไชพรธรรม. (2556). เทคโนโลยีดาบสองคม. กรุงเทพฯ : มายิก สำนักพิมพ์.

ปณัชญา ลีลายุทธ และรังษี สุทนต์. (2563). นวัตกรรมการสื่อสารธรรมะผ่านแอปพลิเคชันพระโพธิญาณเถร (ชา สุภทฺโท). วารสารบัณฑิตศึกษาปริทรรศน์, 16 (2), 113-128.

พระครูโกวิทอรรถวาที และคณะ. (2557). บทบาทการเผยแผ่พระพุทธศาสนาของพระสงฆ์ในยุคดิจิทัล.

วารสาร การประชุมวิชาการระดับชาติครั้งที่ 3 มหาวิทยาลัยมหามกุฏราชวิทยาลัย, 1 (2), 160-165.

พระครูวินัยธรปัญญา ปญฺญาวโร (ศรีสมุทร) และบุญเตือน ทรัพย์เพชร. (2564). การจัดการเผยแผ่พระพุทธศาสนา

ยุคดิจิทัล. วารสารสังคมศาสตร์และมานุษยวิทยาเชิงพุทธ, 6 (4), 424–432.

พระมหาชูชาติ จิรสุทฺโธ. (2565). การบูรณาการการสื่อสารเพื่อการเผยแผ่พระพุทธศาสนาผ่านสื่อสังคมออนไลน์.

วารสาร มจร บาฬีศึกษาพุทธโฆสปริทรรศน์, 8 (1), 211-224.

พระศุภชาติ (ธมฺมิสฺสโร) สําลีวงษ์ และคณะ. (2567). นวัตกรรมสื่อสังคมออนไลน์เพื่อเผยแผ่พระพุทธศาสนา.

วารสารมหาจุฬานาครทรรศน์, 11 (1), 52–60.

พระอักขราภิศุทธิ์ สิริวฑฺฒโน และคณะ. (2564). กระบวนการสื่อสารพุทธธรรมผ่านสื่อสังคมออนไลน์ของพระสงฆ์

ในสังคมไทย. วารสารสถาบันวิจัยพิมลธรรม, 8 (2), 110-118.

มณีนุช ภูยังดี และคณะ. (2564). สภาพปัจจุบัน สภาพที่พึงประสงค์ และแนวทางพัฒนาการใช้เทคโนโลยีดิจิทัล เพื่อการบริหารจัดการสถานศึกษาของโรงเรียนสังกัด สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษานครพนม เขต 1. วารสารรัฐประศาสนศาสตร์, 15 (40), 249–263.

เมธี เชษฐ์วิสุต. (2562). สื่อสังคมออนไลน์กับการเผยแผ่พระพุทธศาสนา. วารสารพุทธศาสน์ศึกษา มหาวิทยาลัย

มหาจุฬาฯ วิทยาเขตเชียงใหม่, 10 (2), 521-530.

Badmatsyrenov, T., et al. (2022). Buddhist online communities on Vkontakte social network : structure, practices and ideas. SHS Web of Conferences, 1-6, 00139.

Battista, D. (2024). The Digital as Sacred Space: Exploring the Online Religious Dimension.

Academicus International Scientific Journal, 29, 21–37.

Bhikkhuni Tran Thi Binh. (2025). The Impact of Social Media on Generation Z : Influence on

WellBeing and the Role of Mindful Healing in Promoting Life Balance. The Journal of

International Buddhist Studies College (JIBSC), 11 (1), 207–227.

Johnstone, K., et al. (2024). Defining digital technology. Centre for Research in Early Childhood

Education, University of Wollongong. [Online]. Available : https://digitalchild.org.au/defining-digital-technology/. [2025, September 1].

Krüger, O. (2018). The ‘Logic’ of Mediatization Theory in Religion : A critical consideration of a new paradigm. Marburg Journal of Religion, 20 (1), 1–26.

M. Fatahuddin Al-Ansyar and St. Wardah Hanafie Das. (2024). The Relationship between

Multicultural Education and the Democratic Political System in Indonesia : PAI's Perspective. Green Philosophy Journal, 1 (4), 8–14.

Miroj Sakya. (2022). Impact of digital technology on Buddhist education in Buddhism and the

Fourth industrial revolution. [Online]. Available : https://www.undv2019 vietnam.com

/Subtheme-04/en/10.pdf. [2025, September 2]. PhraKrusunthornsangkhapinit and Phrakhrubhaitigh. (2020). Propagating Buddhism in the Digital Age. Journal of Buddhist Education and Research, 1 (2), 8-20.

Reinis, S. (2025). TikTok is one long conversation with the universe: How platform affordances shape emerging spirituality across TikTok manifestation content. International Journal of Communication, 19, 1750–1760.

Thanarat Sa-ard-iam and Pisutpong Endoo. (2021). The Effect of Dhamma Propagation by Live

Broadcast via Facebook. International Journal of Multidisciplinary in Cultures & Religions Studies, 2 (2), 99–108.

Ven. Ton That Cama. (2022). Ways of Buddhadhamma Propagation: The Buddha’s Period to Today. Journal of International Buddhist Studies, 13 (1), 151-173.

Wang, C., et al. (2024). Education reform and change driven by digital technology : a

bibliometric study from a global perspective, Nature. [Online]. Available : https://www.nature.com/articles/s41599-024-02717-y. [2025, September 1].