พิธีไหว้ครูนาฏศิลป์พื้นบ้านล้านนา กรณีศึกษา แม่ครูบัวเรียว รัตนมณีภรณ์

Wai Khru Ceremony of Northern Thai Folk Dance: Case Study Maekru Buariao Rattanamaniporn

บทคัดย่อ

          พิธีไหว้ครู เป็นพิธีที่แสดงออกถึงความเคารพ และความกตัญญูกตเวทีต่อครูผู้ถ่ายทอดองค์ความรู้ด้านใดด้านหนึ่งของผู้เรียนต่อครูบาอาจารย์ และเป็นประเพณีปฏิบัติสืบต่อกันมาตามรูปแบบของวิชาความรู้ในแต่ละแขนง โดยเฉพาะอย่างยิ่ง    พิธีไหว้ครูนาฏศิลป์ ที่มีความแตกต่างในทางปฏิบัติตามจารีต แบ่งออกเป็น 2 รูปแบบ คือ พิธีแบบพื้นบ้าน และพิธีแบบหลวง ซึ่งพิธีไหว้ครูนาฏศิลป์แบบพื้นบ้านมีความแตกต่างกันตามแต่ละภูมิภาค ได้แก่ ภาคเหนือ ภาคอีสาน ภาคใต้ ในพิธีไหว้ครูแต่ละภูมิภาคยังสามารถแบ่งตามรูปแบบของนาฏศิลป์แต่ละประเภทได้อีก เช่น พิธีไหว้ครูโนราของภาคใต้ พิธีไหว้ครูฟ้อน ของภาคเหนือ หรือที่เรียกว่า พิธีไหว้ครูนาฏศิลป์พื้นบ้านล้านนา

          การศึกษาพิธีไหว้ครูพื้นบ้านล้านนา กรณีศึกษา แม่ครูบัวเรียว รัตนมณีภรณ์ เป็นการศึกษาจากข้อมูล   ทุติยภูมิ จากสื่อ ภาพเคลื่อนไหว ภาพนิ่ง สูจิบัตร เอกสาร หนังสือ และตำรา รวมถึงการสัมภาษณ์จากกลุ่มบุคคล ผู้ประกอบพิธีไหว้ครูนาฏศิลป์พื้นบ้านล้านนา เป็นการศึกษารูปแบบพิธีไหว้ครูพื้นบ้านล้านนาสายสกุลช่างฟ้อน แม่ครูบัวเรียว รัตนมณีภรณ์ ศิลปินแห่งชาติ สาขาศิลปะการแสดง (การแสดงพื้นบ้าน - ช่างฟ้อน) พุทธศักราช 2559 ผลการศึกษา พบว่า แม่ครูบัวเรียว รัตนมณีภรณ์ ได้จัดทำรูปแบบพิธีไหว้ครูนาฏศิลป์พื้นบ้านล้านนา 3 รูปแบบ คือ พิธีไหว้ครูรับเป็นศิษย์ พิธีไหว้ครูประจำปี และการประกอบพิธีไหว้ครูให้กับสถาบันการศึกษาประจำปี ซึ่งพิธีไหว้ครูดังกล่าวเป็นการสร้างกระบวนการยึดเหนี่ยวทางจิตใจให้กับลูกศิษย์  สร้างความเคารพซึ่งกันและกันในสำนัก สร้างความสามัคคีในสำนัก เกิดกระบวนการทำงานร่วมกันของลูกศิษย์ในการดำเนินงานและสร้างพื้นที่ทางสังคมให้กับลูกศิษย์ในการแสดงออก