รูปแบบการอนุรักษ์คัมภีร์ใบลานของวัดและชุมชนในประเทศไทย ด้วยกระบวนการทางวัฒนธรรมและเทคโนโลยี

บทคัดย่อ

การวิจัยฉบับนี้มีวัตถุประสงค์ คือ  (1) เพื่อศึกษากระบวนการอนุรักษ์คัมภีร์ใบลานของวัด ชุมชนและสถานศึกษาของประเทศไทย (2) เพื่อพัฒนารูปแบบการอนุรักษ์คัมภีร์ใบลานของวัดและชุมชนในประเทศไทย ด้วยกระบวนการทางวัฒนธรรมและเทคโนโลยี (3) เพื่อศึกษาแนวทางการเสริมสร้างเครือข่ายการอนุรักษ์คัมภีร์ใบลานของวัดและชุมชนในประเทศไทยด้วยกระบวนการทางวัฒนธรรมและเทคโนโลยี การวิจัยครั้งนี้เป็นการวิจัยเชิงเอกสาร เชิงคุณภาพและเชิงปฏิบัติการแบบ List Model โดยเริ่มที่ ศึกษาเอกสารงานและงานวิจัยที่เกี่ยวข้องเพื่อสร้างแบบสัมภาษณ์เชิงลึกในภาคสนามกับกลุ่มตัวอย่างจำนวน 25 รูป/คน ที่เกี่ยวข้องด้านการอนุรักษ์คัมภีร์ใบลานในวัด ชุมชนและสถานศึกษา จำนวนรวม 8 แห่ง การวิเคราะห์ข้อมูล ใช้วิธีการวิเคราะห์เนื้อหาแบบอุปนัย ผลการวิจัยพบว่า

1.กระบวนการอนุรักษ์คัมภีร์ใบลานของวัด ชุมชนและสถานศึกษาของประเทศไทย มี 3 ขั้นตอนดังนี้ ขั้นที่ 1 ก่อนการอนุรักษ์ ได้แก่ การสร้างศรัทธา การจัดระบบองค์กรทำงาน การอบรมบุคลากรและการจัดการประเพณีเชิงพุทธ ขั้นที่ 2 ขั้นปฏิบัติการอนุรักษ์  สำรวจ ทำความสะอาด จัดหมวดหมู ลงทะเบียน ถ่ายดิจิทัล ทำทะเบียน ห่อผ้าคัมภีร์ ติดป้ายรหัสคัมภีร์ ขั้นที่ 3 ขั้นสร้างความยั่งยืนในการอนุรักษ์ ได้แก่ การทำแหล่งเรียนรู้ การเผยแพร่ การสร้างเครือข่า การจัดระบบยกย่อง การประเมินผล

2.รูปแบบการอนุรักษ์คัมภีร์ใบลานของวัดและชุมชนในประเทศไทยด้วยกระบวนการทางวัฒนธรรมและเทคโนโลยีมี 5ขั้นตอน ดังนี้ ขั้นที่1การสร้างศรัทธา ถ่ายทอดชุดความเชื่อให้คนในชุมชนเห็นความสำคัญของการอนุรักษ์คัมภีร์ใบลานอย่างถูกต้องทั้งทางโลกและทางธรรม ขั้นที่ 2 การจัดระบบข้อมูลและกระบวนการทำงาน (ศีล) คือ จัดทำแผน และอบรมบุคลากรอนุรักษ์คัมภีร์ ขั้นที่ 3 การปฏิบัติการอนุรักษ์ (สมาธิ) การจัดการประเพณีเชิงพุทธ เริ่มอนุรักษ์ตามกระบวนการเทคโนโลยี บันทึกภาพสภาพของคัมภีร์ใบลานก่อนการสำรวจทำความสะอาดที่เก็บคัมภีร์ สำรวจ สภาพและคัดแยก คัมภีร์ จัดเรียงใบลานให้สมบูรณ์ ทำความสะอาดคัมภีร์ จัดหมวดหมู่ ลงทะเบียน ถ่ายดิจิทัลคัมภีร์ ทำทะเบียน ห่อผ้าและติดป้ายรหัสคัมภีร์ มีพิธีงานบุญในการอัญเชิญเก็บคัมภีร์ ขั้นที่ 4 การพัฒนาเป็นแหล่งเรียนรู้ (ปัญญา)และขั้นที่ 5 การแผ่ขยายสู่ความยั่งยืน (เมตตา) คือ มีการเผยแพร่ บริการองค์ความรู้ การสร้างเครือข่าย การจัดระบบยกย่อง การประเมินผล มีระบบการสร้างธัมมทายาท มีการจัดงานบุญของชุมชนด้านการอนุรักษ์คัมภีร์ใบลาน เพื่อให้ชุมชนมีศรัทธาย่างยั่งยืนในการอนุรักษ์คัมภีร์ใบลาน

1. แนวทางการเสริมสร้างเครือข่ายการอนุรักษ์คัมภีร์ใบลานของวัดและชุมชนในประเทศไทยด้วยกระบวนการทางวัฒนธรรมและเทคโนโลยี มี 5 วิธีการสร้างเครือข่ายการอนุรักษ์คัมภีร์ใบลาน คือ ทำบันทึกข้อตกลงความร่วมมือ MOU เชิญเป็นกรรมการ สมัครเป็นสมาชิกเครือข่าย ร่วมกลุ่มตั้งเครือข่ายเองและเครือข่ายส่วนตัวและมี 17 วิธีการรักษาเครือข่ายให้อยู่อย่างยั่งยืน คือ มีการร่วมงานระหว่างเครือข่าย มีการรักษาสัมพันธภาพทีดี มีการจัดงานร่วมกัน มีการแบ่งบทบาทในการพัฒนา มีการจัดสรรผลประโยชน์อย่างเป็นธรรม  มีการกำหนดแผนและมาตรฐานการทำงานร่วมกัน มีระบบสร้างแรงจูงใจ มีระบบการยกย่องบุคลากรในเครือข่าย มีการสร้างผู้สืบทอดเครือข่าย มีการจัดระบบการบริหาร มีศูนย์ประสานและมีผู้ประสานงานเครือข่าย มีงบประมาณที่กิจกรรมเครือข่าย และ มีการติดตามประเมินผลสรุปผลงานร่วมกัน