บทบาทความเชื่อเรื่องพญานาคในพระพุทธศาสนาต่อสังคมไทย

บทคัดย่อ

เรื่องเกี่ยวกับนาค ส่วนหนึ่งเกี่ยวข้องกับพระพุทธศาสนาเช่น เรื่องพญามุจลินท์นาคราชในพุทธประวัติตอนตรัสรู้ เป็นที่มาของการสร้างพระพุทธรูปนาคปรก เป็นต้น   ในสุทธกสูตรกล่าวถึงพญานาคว่า มีกำเนิด 4 อย่าง คือ (1) เกิดในฟองไข่เรียกว่า อัณฑชะ (2) เกิดในครรภ์เรียกว่า ชลาพุชะ (3) เกิดในที่หมักหมมเรียกว่าสังเสทชะ และ (4) เกิดแล้วโตทันที เรียกว่า โอปปาติกะ  ในหิตสูตร แบ่งพญานาคในกำเนิดทั้ง 4 ออกเป็น 4 ตระกูล คือ (1) ตระกูลวิรูปักขะ มีผิวกายเป็นสีทองคำ (2) ตระกูลเอราปักถะ มีผิวสีเขียว (3) ตระกูลฉัพยาปุตตะ มีผิวสีรุ้ง (4) ตระกูลกัณหาโคตมะ มีผิวสีดำ  พระพุทธเจ้าทรงแสดงเหตุและปัจจัย ที่บุคคลเมื่อตายไปแล้วกำเนิดเป็นนาคทั้งสี่ตระกูล ล้วนกำเนิดด้วยอำนาจบุญ ได้บริจาคทาน และการตั้งปรารถนาอย่างแรงกล้าว่า เมื่อตนตายไปแล้ว ขอให้ได้เกิดเป็นนาค พญานาคมีหน้าที่ปกป้องค้ำชูพระพุทธศาสนา ความเชื่อเรื่องนาค เช่น พิธีบูชาบวงสรวงวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 11 ที่อำเภอโพนพิสัย จังหวัดหนองคาย