การศึกษากระบวนพยุหยาตราทางชลมารคในสมัยต่าง ๆ

บทคัดย่อ

งานวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษากระบวนพยุหยาตราทางชลมารคในสมัยต่าง ๆ เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย ได้แก่ แบบบันทึกการวิเคราะห์เอกสาร การวิเคราะห์ข้อมูล ใช้การวิเคราะห์เชิงเนื้อหา และนำเสนอในรูปแบบการพรรณนา ผลวิจัยพบว่า การจัดกระบวนขบวนพยุหยาตราทางชลมารคสมัยสุโขทัยยังไม่ปรากฏหลักฐานชัดเจนถึงการจัดริ้วขบวนเรือ เพียงแต่กล่าวถึง การใช้เรือออกไปลอยกระทง หรือพิธีจองเปรียง ณ กลางสระน้ำ และการเผาเทียนเล่นไฟในคืนเพ็ญเดือนสิบสอง สมัยกรุงศรีอยุธยากระบวนพยุหยาตราชลมารค จะเป็นพระราชพิธีที่จัดขึ้นสำหรับพระเจ้าอยู่หัว เสด็จพระราชดำเนินไปบำเพ็ญพระราชกุศลกรานกฐิน หรือพระราชพิธีที่สำคัญ สมัยกรุงธนบุรีจะมีการสร้างเรือพระราชพิธีขึ้นสำหรับใช้ในราชการศึกสงคราม และสมัยรัตนโกสินทร์รัชกาลที่ 1-10 พระมหากษัตริย์จะทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้จัดกระบวนพยุหยาตราทางชลมารคเพื่อพระเจ้าอยู่หัวหรือพระมหากษัตริย์เสด็จพระราชดำเนินไปในการต่าง ๆ ทั้งที่เป็นการส่วนพระองค์ และที่เป็นการพระราชพิธี เช่น พระราชพิธีถวายผ้าพระกฐิน พระราชพิธีบรมราชาภิเษก โดยมีการจัดกระบวนพยุหยาตราทางชลมารคในช่วงสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้นในลักษณะกระบวนพยุหยาตรากรีทาทัพเรืออย่างโบราณ ส่วนในช่วงสมัยรัตนโกสินทร์ตอนปลายจะมีการจัดกระบวนพยุหยาตรา 2 กระบวน คือ กระบวนพยุหยาตราใหญ่ และกระบวนพยุหยาตราน้อย