รูปแบบพัฒนาอาชีพชุมชนชายแดนบนฐานปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง เพื่อยกระดับคุณภาพชีวิตและรายได้

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาปัญหาและความต้องการด้านอาชีพของชุมชนชายแดน บนฐานปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง เพื่อยกระดับคุณภาพชีวิตและรายได้ 2) ศึกษารูปแบบการพัฒนาอาชีพของชุมชนชายแดน บนฐานปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง เพื่อยกระดับคุณภาพชีวิตและรายได้ การวิจัยใช้กระบวนการวิจัยเชิงคุณภาพ โดยเน้นการสัมภาษณ์แบบมีโครงสร้าง ผู้ให้ข้อมูลที่สำคัญ 300 ราย สนทนากลุ่ม 45 ราย วิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้หลักตรรกะเทียบเคียงกับแนวคิด ทฤษฎีควบคู่กับบริบท และใช้สถิติเชิงพรรณนาประกอบ

                 ผลการศึกษาพบว่า

                 1) ศึกษาปัญหาและความต้องการด้านอาชีพของชุมชนชายแดน บนฐานปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง เพื่อยกระดับคุณภาพชีวิตและรายได้ ผู้วิจัยได้ใช้หลักการวิจัยเชิงคุณภาพ สัมภาษณ์ผู้ให้ข้อมูลที่สำคัญแบบมีโครงสร้าง ผลการวิจัยพบว่า ปัญหาและความต้องการของพื้นชุมชนชายแดน ได้แก่ 1) ตำบลบึงมะลู อำเภอกันทรลักษ์ จังหวัดศีรสะเกษ 2) ตำบลดงรัก อำเภอภูสิงห์ จังหวัดศรีสะเกษ  3) ตำบลกันทรอม อำเภอขุนหาญ จังหวัดศรีสะเกษ ปัญหาและความต้องการ ของ 3 พื้นที่ส่วนใหญ่ ขาดอาชีพเสริม ขาดองค์ความรู้ ขาดวัสดุ ขาดทุนสนับสนุน และเรื่องของต้นทุนการผลิต ปัจจัยการผลิตปุ๋ย วัสดุอุปกรณ์ต่าง ๆ นั้นราคาสูงขึ้น ส่งผลกระทบต่อการดำเนินชีวิตของประชาชนเป็นอย่างมาก ประชาชนส่วนใหญ่ในปัจจุบันเป็นผู้สูงอายุที่มีจำนวนมาก ทำให้ยากต่อการประกอบอาชีพเลี้ยงดูตนเอง ต้องรอเพียงเงินที่ลูกหลานส่งมาให้ และเบี้ยยังชีพ ทำให้ไม่พอกินพอใช้เลี้ยงตน ประกอบกับไม่มีแหล่งน้ำขนาดใหญ่ที่ใช้ในการอุปโภคบริโภค ขาดแคลนน้ำในช่วง ฤดูแล้ง รวมไปถึงปัญหาหนี้สิน ในส่วนของความต้องการด้านอาชีพของชุมชายแดน คือ  จึงเป็นปัญหาที่ต้องการความช่วยเหลือหรือหนุนเสริมจากหน่วยงานภาคีเครือข่าย ความต้องการอาชีพ เพื่อสร้างอาชีพและรายได้ อาชีพที่ง่ายและทุกคนเข้าถึงได้ง่าย เป็นอาชีพพื้นที่ ที่ชุมชนมองว่า ทุกครัวเรือนสามารถประกอบเพื่อสร้างรายได้ เหลือก็บริโภคเป็นอาหาร อาทิ เลี้ยงปลาดุกในกระซัง เลี้ยงกบในกระซัง เลี้ยงปลาหมอ ทอผ้าไหม ทำขนมเปี๊ยะ ขนมกะหรี่ปั๊บ ข้าวแต๋น พรมเช็คเท้า ทอเสื่อ และอาชีพอื่น ๆ ที่ชุมชนสามารถทำได้เอง และสามารถทำเวลาว่าง หรือตอนหลังฤดูกาลเก็บเกี่ยว ซึ่งโดยศักยภาพของตำบลทั้ง 3 พื้นที่นั้น มีศักยภาพในเรื่องการรวมกลุ่ม  การมีส่วนร่วม การไว้เชื่อใจกัน เอื้อเฟื้อ แบ่งปันซึ่งกันและกัน เป็นทุนของชุมชนอยู่แล้ว ดังนั้นการเลือกอาชีพที่จะเสริมรายได้ จึงเลือกอาชีพที่ใกล้เคียงกับบริบทของชุมชนชายแดน วัสดุหายง่าย อุปกรณ์ไม่แพงมาก ทำให้อาชีพที่เลือกในการเสริมรายได้จึงคล้ายคลึงกัน

                2) รูปแบบการพัฒนาอาชีพของชุมชนชายแดน บนฐานปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง เพื่อยกระดับคุณภาพชีวิตและรายได้ สามารถสร้างสมมติฐานโดยมีองค์ประกอบของรูปแบบ ดังนี้ ผลการวิจัยสามารถแยกปัญหาและความต้องการ นำไปสู่การพัฒนารูปแบบอาชีพชุมชนชายแดนบนพื้นฐานปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง เพื่อยกระดับคุณภาพชีวิตและรายได้ ดังนี้  1) กลุ่มอาชีพชุมชนชายแดน ได้แก่ อาชีพพื้นถิ่น/อัตลักษณ์/เรียบง่าย เลี้ยงปลา/กบ/เพาะเห็ด ทอผ้าไหม/ทำขนม ข้าวเกรียบ เน้นสิ่งที่มีอยู่ในท้องถิ่น/ไม่ยุ่งยาก   2) องค์ประกอบทุนชุมชน ได้แก่ การรวมกลุ่มที่เข้มแข็ง วัตถุดิบในท้องถิ่น การมีส่วนร่วมชุมชน และทักษะอาชีพที่หลากหลาย  3) ตลาด ได้แก่ เน้นตลาดภายใน ขยายตลาดภายนอก ส่งออกต่างจังหวัด นัดรับ/จัดส่งถึงที่ การตลาดออนไลน์/ออฟไลน์ ตลาดแสดงสินค้า/ในจังหวัด  4) กลไกและเครือข่าย ได้แก่ องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น เครือข่ายกลุ่มวิสาหกิจชุมชน สำนักงานพัฒนาชุมชน เครือข่ายกลุ่มอาชีพ/ภายในและภายนอกชุมชน และ มหาวิทยาลัยราชฏัฏในท้องถิ่น  5) ปัจจัยความสำเร็จ ได้แก่ ความไว้เนื้อเชื่อใจ แบ่งปัน/เอื้อเฟื้อ การมีส่วนร่วม