ศึกษาองค์ความรู้และกระบวนการสร้างการจัดการพิพิธภัณฑ์วัดและชุมชนในล้านนา

บทคัดย่อ

บทความวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาองค์ความรู้ในการจัดการพิพิธภัณฑ์ท้องถิ่นในชุมชนวัดน้ำจำ ตำบลร้องวัวแดง อำเภอสันกำแพง จังหวัดเชียงใหม่, วัดบ้านต๋อม ตำบลบ้านต๋อม อำเภอเมือง จังหวัดพะเยา และวัดบ้านก้อง ตำบลปากบ่อง อำเภอป่าซาง จังหวัดลำพูน 2) ศึกษากระบวนการจัดการพิพิธภัณฑ์ท้องถิ่น 3) เสนอแนวปฏิบัติที่ดีในการจัดการพิพิธภัณฑ์วัดและชุมชนในล้านนา เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพที่ใช้เครื่องมือวิจัย ได้แก่ การศึกษาข้อมูลเอกสาร และการสัมภาษณ์เชิงลึกจากกลุ่มผู้ให้ข้อมูลสำคัญจำนวน 16 รูปหรือคน ประชากรที่ใช้ในการวิจัย คือ พิพิธภัณฑ์วัดและชุมชนในล้านนา เลือกกลุ่มตัวอย่างใช้วิธีเลือกแบบเจาะจงจำนวน 3 พื้นที่ ได้แก่ วัดน้ำจำ วัดต๋อมกลาง และวัดบ้านก้อง

ผลการวิจัยพบว่า

1. องค์ความรู้ในการจัดการพิพิธภัณฑ์ของวัดน้ำจำ วัดต๋อมกลาง และวัดบ้านก้อง เกิดขึ้นจากการพัฒนาวัดให้เป็นศูนย์กลางการเรียนรู้ที่มีการศึกษาที่เกื้อหนุนและถ่ายทอดองค์ความรู้ให้คนในท้องถิ่นได้เรียนรู้อย่างต่อเนื่องและกระจายโอกาสการศึกษาสู่ชุมชน
2. กระบวนการจัดการพิพิธภัณฑ์ของวัดในล้านนา ได้แก่ การรับบริจาคสิ่งของที่ควรค่าแก่การอนุรักษ์ การรวบรวมบริขารของพระผู้ใหญ่ การรวบรวมคัมภีร์ ผ้ายันต์ เครื่องมือทำมาหากิน การสร้างแบบจำลอง การสร้างเครือข่ายการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรม การกำหนดตารางผู้ดูแลพิพิธภัณฑ์และผู้ถ่ายทอดองค์ความรู้แก่ผู้ที่มาเยี่ยมชม โดยร่วมกันทำงานอย่างเป็นระบบที่ความคิดเห็นเป็นมติจากการประชุมร่วมกันและบริหารจัดการในรูปของคณะกรรมการ
3. แนวปฏิบัติที่ดี ได้แก่ การให้ความรู้ความเข้าใจการจัดการพิพิธภัณฑ์ การจัดเก็บข้อมูลอย่างเป็นระบบ การจัดหมวดหมู่ของโบราณวัตถุ และการขึ้นทะเบียนโบราณวัตถุด้วยการบันทึกเลขทะเบียนวัตถุ ชื่อวัตถุ หมวดหมู่ ประเภทวัสดุ ขนาด ปีพุทธศักราชที่สร้างผลงาน และภาพถ่าย