การวิเคราะห์ประเพณีบุญเดือนสิบในเชิงปรัชญาของชาวบ้านเดื่อ ตำบลบ้านเดื่อ อำเภอเกษตรสมบูรณ์ จังหวัดชัยภูมิ

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาการประกอบประเพณีบุญเดือนสิบ 2) ศึกษาแนวคิด ทฤษฎีทางปรัชญา 3) ศึกษาวิเคราะห์ประเพณีบุญเดือนสิบของชุมชนบ้านเดื่อ เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ โดยเก็บรวบรวมจากเอกสารและการสัมภาษณ์เชิงลึก จำนวน 25 รูป/คน แล้วนำข้อมูลที่ได้มาวิเคราะห์ด้วยการวิเคราะห์เชิงพรรณนาตามหลักอุปนัยวิธี
ผลการวิจัยพบว่า
1. แนวคิดเกี่ยวกับประเพณีบุญเดือนสิบ มีแนวคิดสำคัญ 2 ประการคือ 1) แนวคิดเรื่องเปรตพลีเป็นการทำบุญอุทิศแก่ญาติผู้ล่วงลับเพื่อแสดงความกตัญญูกตเวทีบุพพการีชน 2) แนวคิดในการทำประโยชน์เพื่อตนเอง ตามหลักพุทธจริยศาสตร์ 3 ประการคือ 1) การไม่ทำบาป 2) การทำกุศลให้ถึงพร้อม และ 3) การทำจิตของตนให้บริสุทธิ์
2. แนวคิดทางปรัชญาเป็นสิ่งที่มีเกี่ยวกับการดำรงอยู่ของมนุษย์ ในการให้คำตอบเชิงเหตุผลต่อคำถามที่ว่า คนเรามาจากไหน ตายแล้วไปไหน วิญญาณหลังจากตายมีหรือไม่ ทฤษฎีปรัชญา แบ่งเป็น 2 แบบคือ 1) ปรัชญาบริสุทธิ์ และ 2) ปรัชญาประยุกต์ ที่นำปรัชญาบริสุทธิ์ไปประยุกต์เข้ากับเนื้อหาของศาสตร์สาขาต่างๆ
3. การวิเคราะห์ประเพณีบุญเดือนสิบด้วยทฤษฎีอภิปรัชญา พบว่า บุญเดือนสิบมีแนวคิดอภิปรัชญาที่เชื่อมโยงถึงการอยู่ร่วมกันระหว่างภาวะ และอภาวะ 1) ความเชื่อเรื่องเทพผู้มีอำนาจสูงสุด 2) ความเชื่อเรื่องเปรตภูมิ 3) ความเชื่อเกี่ยวกับการบูชาบรรพบุรุษ สิ่งศักดิ์สิทธิ์ วิเคราะห์ด้วยทฤษฎีญาณวิทยา พบว่า ความรู้ถูกเก็บในลักษณะที่เป็นภูมิปัญญาชาวบ้านลูกถ่ายทอดโดยปราชญ์ชาวบ้าน เมื่อวิเคราะห์ด้วยทฤษฎีพุทธจริยศาสตร์ พบว่า บุญเดือนสิบมีผลดีต่อการดำเนินชีวิตของในชุมชนให้มีความสงบสุขเรียบง่าย เป็นสังคมแห่งการพึ่งพาที่ยึดหลักสังคหวัตถุ 4 เป็นแนวปฏิบัติ