การพัฒนาชุดกิจกรรมเพื่อส่งเสริมการเรียนรู้และสุขภาวะของผู้สูงอายุ ในพื้นที่อำเภออู่ทอง จังหวัดสุพรรณบุรี โดยใช้นวัตกรรมดนตรีเชิงสร้างสรรค์

บทคัดย่อ

งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ เพื่อพัฒนาชุดกิจกรรมและศึกษาผลการใช้ชุดกิจกรรมเพื่อส่งเสริมการเรียนรู้และสุขภาวะของผู้สูงอายุในพื้นที่อำเภออู่ทอง จังหวัดสุพรรณบุรี โดยใช้นวัตกรรมดนตรีเชิงสร้างสรรค์

การวิจัยนี้เป็นการวิจัยและพัฒนาแบบผสมผสาน ระหว่างการวิจัยเชิงคุณภาพ และการวิจัยเชิงทดลอง โดยมีบุคคลข้อมูลในการสร้างนวัตกรรมดนตรีเชิงสร้างสรรค์ จำนวน 10 คน คือ ศิลปินอาวุโส ผู้มีความรู้ความเชี่ยวชาญ จำนวน 3 คน และผู้แทนพ่อเพลงแม่เพลงจำแนกตามประเภทของเพลงพื้นบ้าน 7 เพลง คือ เพลงเรือ เพลงเต้นกำ เพลงพิษฐาน เพลงระบำบ้านไร่ เพลงอีแซว เพลงพวงมาลัย และเพลงฉ่อย ประเภทละ 1 คน และมีบุคคลข้อมูลในการพัฒนาชุดกิจกรรม จำนวน 29 คน คือ นายอำเภออู่ทอง จังหวัดสุพรรณบุรี ผู้ช่วยสาธารณสุขอำเภออู่ทอง และผู้แทนผู้จัดกิจกรรมสำหรับผู้สูงอายุในโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล จาก 22 โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล รวมทั้งมีกลุ่มตัวอย่างในการศึกษาผลการใช้ชุดกิจกรรม คือ ผู้สูงอายุในอำเภออู่ทอง จังหวัดสุพรรณบุรีที่สามารถพึ่งพาตนเองได้ และมีความสมัครใจเป็นกลุ่มตัวอย่าง ในขั้นทดลองนำร่อง จำนวน 25 คน และขั้นขยายผลจากชุดกิจกรรม จำนวน 125 คน จาก 5 ตำบล ตำบลละ 25 คน

ผลการวิจัยพบว่า

(1) ผลการพัฒนาชุดกิจกรรมเพื่อส่งเสริมการเรียนรู้และสุขภาวะของผู้สูงอายุในพื้นที่อำเภออู่ทอง จังหวัดสุพรรณบุรี โดยใช้นวัตกรรมดนตรีเชิงสร้างสรรค์ พบว่า นวัตกรรมดนตรีเชิงสร้างสรรค์จากอัตลักษณ์ดนตรีพื้นบ้านในจังหวัดสุพรรณบุรีที่สร้างสรรค์ขึ้น ในเพลงสร้อยสุพรรณ มีคำร้องประกอบด้วย 4 ส่วน ได้แก่ ทำนองสร้อย ทำนองเพลงพิษฐาน ทำนองเพลงระบำบ้านไร่ และทำนองเพลงพวงมาลัย ทำนองดนตรีประพันธ์ขึ้นด้วยกลุ่มเสียงคีตปัญจมูล และใช้จังหวะรำวง โดยมีท่าทางการเคลื่อนไหวประกอบเพลงจากการประยุกต์ใช้ท่าทางการออกกำลังกายสำหรับผู้สูงอายุตามโปรแกรมการออกกำลังกายเพื่อผู้สูงวัยแข็งแรงและกระฉับกระเฉง E75 ของกรมอนามัย จำนวน 7 ท่า คือ ท่ากำมือ ย่ำเท้า ท่าสอดสร้อย ย่ำเท้า ท่ากำมือบนซ้ายขวา กำมือล่างซ้ายขวา ก้าวเท้าเป็นสี่เหลี่ยม ท่าจีบเหวี่ยงซ้าย ตั้งวงบน 2 มือ ยกขา ท่าจีบปรกหน้า ตั้งวงกลางแขนตึง ท่าเรียก เรียงระดับต่ำ กลาง สูง และท่าหมุนมือ/ปรบมือ แตะเท้า มือเท้าเอว ยกขาสูง โดยมีผลการประเมินความเหมาะสมของนวัตกรรมดนตรีเชิงสร้างสรรค์ ในภาพรวมและทุกรายการประเมินอยู่ในระดับมากที่สุด ในส่วนของชุดกิจกรรมมีโครงสร้างเนื้อหาของชุดกิจกรรม ประกอบด้วย 4 กิจกรรมย่อย คือ 1) ดนตรีพื้นบ้านในจังหวัดสุพรรณบุรี 2) การขับร้องเพลงสร้อยสุพรรณ 3) การเคลื่อนไหวประกอบเพลงสร้อยสุพรรณ และ 4) การส่งเสริมการเรียนรู้และสุขภาวะของผู้สูงอายุในพื้นที่อำเภออู่ทอง จังหวัดสุพรรณบุรี โดยใช้นวัตกรรมดนตรีเชิงสร้างสรรค์ โดยมีผลการประเมินความเหมาะสมของชุดกิจกรรมดังกล่าวในภาพรวมอยู่ในระดับมากที่สุด (M = 4.64)

(2) ผลการใช้ชุดกิจกรรมเพื่อส่งเสริมการเรียนรู้และสุขภาวะของผู้สูงอายุในพื้นที่อำเภออู่ทอง จังหวัดสุพรรณบุรี โดยใช้นวัตกรรมดนตรีเชิงสร้างสรรค์ จำแนกเป็น (2.1) ผลการใช้ชุดกิจกรรมเพื่อส่งเสริมการเรียนรู้และสุขภาวะของผู้สูงอายุในพื้นที่อำเภออู่ทอง จังหวัดสุพรรณบุรี โดยใช้นวัตกรรมดนตรีเชิงสร้างสรรค์ ฉบับทดลองนำร่อง พบว่า 1) ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนรู้หลังใช้ชุดกิจกรรม มีค่าคะแนนเฉลี่ยสูงกว่าก่อนใช้ชุดกิจกรรมอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ .05 2) ผลการศึกษาสุขภาวะของผู้สูงอายุ ในประเด็นสุขภาวะทางกาย พบว่า ผู้สูงอายุร้อยละ 60 มีความดันโลหิตตัวบนหลังใช้ชุดกิจกรรมสูงกว่าก่อนใช้ชุดกิจกรรม และร้อยละ 56 มีความดันโลหิตตัวล่างหลังใช้ชุดกิจกรรมสูงกว่าก่อนใช้ชุดกิจกรรม รวมทั้งพบว่า ผู้สูงอายุร้อยละ 68 มีอัตราการเต้นของชีพจรหลังใช้ชุดกิจกรรมสูงกว่าก่อนใช้ชุดกิจกรรม โดยอยู่ในเกณฑ์อัตราการเต้นชีพจรปกติเพิ่มมากขึ้น ในประเด็นสุขภาวะทางใจ พบว่า ผู้สูงอายุร้อยละ 32 มีระดับความผาสุกทางใจหลังใช้ชุดกิจกรรมสูงกว่าก่อนใช้ชุดกิจกรรม และร้อยละ 56 มีคะแนนภาวะซึมเศร้าลดลง และ 3) ความพึงพอใจของผู้สูงอายุที่มีต่อชุดกิจกรรม พบว่า ในภาพรวมอยู่ในระดับมากที่สุด (M = 4.85) (2.2) ผลการใช้ชุดกิจกรรมเพื่อส่งเสริมการเรียนรู้และสุขภาวะของผู้สูงอายุในพื้นที่อำเภออู่ทอง จังหวัดสุพรรณบุรี โดยใช้นวัตกรรมดนตรีเชิงสร้างสรรค์ ฉบับขยายผล พบว่า 1) ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนรู้หลังใช้ชุดกิจกรรม มีค่าคะแนนเฉลี่ยสูงกว่าก่อนใช้ชุดกิจกรรมอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ .05 2) ผลการศึกษาสุขภาวะของผู้สูงอายุ ในภาพรวม พบว่า ในประเด็นสุขภาวะทางกาย ก่อนใช้ชุดกิจกรรมผู้สูงอายุมีความดันโลหิตตัวบนและตัวล่างเฉลี่ย 128.31 มิลลิเมตรปรอท และ 76.43 มิลลิเมตรปรอท โดยมีอัตราการเต้นของชีพจรเฉลี่ย 76.86 ครั้งต่อนาที ซึ่งภายหลังใช้ชุดกิจกรรม พบว่า ผู้สูงอายุมีความดันโลหิตตัวบนและตัวล่างเฉลี่ยเพิ่มขึ้นเป็น 138.58 มิลลิเมตรปรอท และ 81.05 มิลลิเมตรปรอท โดยมีอัตราการเต้นของชีพจรเฉลี่ยสูงขึ้นเป็น 84.20 ครั้งต่อนาที นอกจากนี้ เมื่อพิจารณาเปรียบเทียบความดันโลหิต และอัตราการเต้นของชีพจรก่อนและหลังใช้ชุดกิจกรรม พบว่า ผู้สูงอายุร้อยละ 77.60 มีความดันโลหิตตัวบนหลังใช้ชุดกิจกรรมสูงกว่าก่อนใช้ชุดกิจกรรม ร้อยละ 68.80 มีความดันโลหิตตัวล่างหลังใช้ชุดกิจกรรมสูงกว่าก่อนใช้ชุดกิจกรรม และร้อยละ 80 มีอัตราการเต้นของชีพจรหลังใช้ชุดกิจกรรมสูงกว่าก่อนใช้ชุดกิจกรรม ในประเด็นสุขภาวะทางใจ พบว่า ก่อนใช้ชุดกิจกรรมผู้สูงอายุมีความผาสุกทางใจโดยเฉลี่ยอยู่ในระดับ 4.13 ซึ่งอยู่ในระดับมาก และมีคะแนนภาวะซึมเศร้าอยู่ที่คะแนนเฉลี่ย 4.86 คะแนน โดยหลังใช้ชุดกิจกรรม พบว่า ผู้สูงอายุมีความผาสุกทางใจเพิ่มขึ้นโดยเฉลี่ยอยู่ในระดับ 4.71 ซึ่งอยู่ในระดับมาก และมีคะแนนภาวะซึมเศร้าลดลงโดยมีคะแนนเฉลี่ย 4.20 คะแนน นอกจากนี้ เมื่อพิจารณาเปรียบเทียบระดับความผาสุกทางใจก่อนและหลังใช้ชุดกิจกรรม พบว่า ผู้สูงอายุร้อยละ 32 มีระดับความผาสุกทางใจหลังใช้ชุดกิจกรรมสูงกว่าก่อนใช้ชุดกิจกรรม และร้อยละ 24 มีคะแนนภาวะซึมเศร้าลดลง และ 3) ความพึงพอใจของผู้สูงอายุที่มีต่อชุดกิจกรรม พบว่า ในภาพรวมอยู่ในระดับมากที่สุด (M = 4.62)