นิทานมหาเวสสันดรชาดก กัณฑ์กุมาร: ความเป็นวีรบุรุษของพระเวสสันดรเชิงเทพปกรณัม

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาลำดับขั้นตอน ความหมายและคุณค่าของสารจากการผจญภัยทางจิตวิญญาณของพระเวสสันดรในนิทานมหาเวสสันดรชาดก กัณฑ์กุมาร ตามแนวคิดการผจญภัยของวีรบุรุษเชิงเทพปกรณัมของโจเซฟ แคมพ์เบลล์ โดยศึกษาจากนิทานทั้งหมด 5 สำนวน ได้แก่ มหาชาติคำหลวง กาพย์มหาชาติ ร่ายยาวมหาเวสสันดรชาดก กุมารคำฉันท์ และกุมารคำกลอนหรือกุมารคำเพลง ผลการศึกษาพบว่า พระเวสสันดรทรงผจญภัยทางจิตวิญญาณตามลักษณะแนวคิดสากล เริ่มจากการเดินทางของจิตจากโลกสามัญ (World of a Common Day) ไปสิ้นสุดที่ขั้นได้น้ำอมฤตหรือของวิเศษ (The Ultimate Boon) แต่การผจญภัยของพระเวสสันดรมีจุดเด่นที่แตกต่างจากแนวคิดสากล คือ การนำเสนอกลวิธีการทำงานของจิตเพื่อให้บรรลุเป้าหมายตามอุดมคติของพุทธศาสนา โดยเป็นการเดินทางของจิตที่พัฒนาสูงขึ้นแล้ว จึงไม่มีขั้นตอนการกลับคืน (Return) สู่ภาวะสามัญอันเป็นภาวะที่ด้อยลง  นอกจากนี้ ขั้นตอนต่าง ๆ
ในการผจญภัยนำเสนอสารที่แสดงความเป็นวีรบุรุษของพระเวสสันดรด้วยการบำเพ็ญบารมี 7 ประการ ได้แก่ ปัญญาบารมี เมตตาบารมี อธิษฐานบารมี ขันติบารมี สัจจบารมี อุเบกขาบารมี และโดยเฉพาะอย่างยิ่ง คือ ทานบารมีซึ่งเป็นสารสำคัญที่ทรงคุณค่าจากนิทานพระเวสสันดร กัณฑ์กุมารทุกสำนวน ที่มุ่งเน้นการเสียสละประโยชน์ส่วนตนเพื่อส่วนรวมเป็นสำคัญ รวมถึงการปล่อยวางในโลกธรรม เพื่อให้ความผาสุกเกิดขึ้นแก่ตนเองและสังคมอย่างยั่งยืน