การบูรณาการหลักธรรมทางพระพุทธศาสนากับการสังคมสงเคราะห์เชิงปฏิบัติ

บทคัดย่อ

บทความวิชาการนี้มีเจตจำนงเพื่อนำเสนอการบูรณาการหลักธรรมทางพระพุทธศาสนาเข้ากับกระบวนการสังคมสงเคราะห์เชิงปฏิบัติเพื่อเสนอแนวทางที่เหมาะสมกับบริบทวัฒนธรรมไทยในการดูแลผู้ประสบภัยพิบัติ การสังคมสงเคราะห์เชิงปฏิบัติเป็นกลไกสำคัญในการเยียวยา ฟื้นฟู และพัฒนาคุณภาพชีวิตของผู้ที่เผชิญภาวะยากลำบากโดยเฉพาะในสถานการณ์ภัยพิบัติที่สร้างความเสียหายทั้งทางกายภาพและจิตใจ การดำเนินงานด้านสังคมสงเคราะห์ในบริบทไทยนั้น จำเป็นต้องพิจารณาถึงรากฐานทางวัฒนธรรมและจิตวิญญาณของประชาชน ซึ่งพระพุทธศาสนาเป็นองค์ประกอบสำคัญที่หล่อหลอมพฤติกรรมและความเชื่อของสังคมไทยมาช้านาน การบูรณาการหลักธรรมในพระพุทธศาสนากับการสังคมสงเคราะห์เชิงปฏิบัติจึงเป็นแนวทางที่มีความเหมาะสมและสามารถเสริมสร้างพลังภายในแก่ผู้ประสบภัยได้อย่างลึกซึ้ง พรหมวิหาร 4 ได้แก่ เมตตา กรุณา มุทิตา และอุเบกขา เป็นหลักธรรมว่าด้วยความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์ที่สามารถใช้เป็นกรอบในการให้บริการทางสังคมอย่างมีมนุษยธรรมและเคารพศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ อริยสัจ 4 เป็นเครื่องมือวิเคราะห์ภาวะทุกข์และแนวทางการดับทุกข์ ในขณะที่ไตรสิกขา คือ ศีล สมาธิ และปัญญา เป็นแนวทางการพัฒนาจิตใจและพฤติกรรมของทั้งผู้ให้และผู้รับการสงเคราะห์อย่างมีสติและคุณธรรม การประยุกต์หลักธรรมเหล่านี้เข้ากับกระบวนการช่วยเหลือจึงมิได้เป็นเพียงการบรรเทาทุกข์ชั่วคราว แต่เป็นการเสริมสร้างศักยภาพ การฟื้นคืนความหวัง และการวางรากฐานสำหรับความเข้มแข็งทางสังคมในระยะยาว อันสะท้อนให้เห็นถึงมิติทางจิตวิญญาณที่ลึกซึ้งของงานสังคมสงเคราะห์ในสังคมไทย ผลการสังเคราะห์ชี้ให้เห็นว่าหลักธรรมทางพุทธศาสนาไม่เพียงแต่ช่วยประคับประคองจิตใจของผู้ประสบภัย แต่ยังสามารถส่งเสริมการพัฒนาศักยภาพภายในตนและสร้างความเข้มแข็งทางสังคมในระยะยาว และข้อเสนอเชิงนโยบายคือการส่งเสริมการสร้างเครือข่ายความร่วมมือระหว่างนักสังคมสงเคราะห์ พระสงฆ์ ผู้นำศาสนา นักบวช และองค์กรในระดับชุมชน เพื่อพัฒนารูปแบบการสังคมสงเคราะห์เชิงพุทธที่มีความเป็นระบบ รองรับสถานการณ์ภัยพิบัติในอนาคตอย่างมีประสิทธิภาพและมีมิติทางจิตวิญญาณเป็นแกนกลาง