ทวิภาวะของน้ำจากไตรภูมิกถา

บทคัดย่อ

บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์ลักษณะอันเป็นทวิภาวะของน้ำที่ปรากฏในเรื่องไตรภูมิกถาในฐานะเทพปกรณัมเรื่องหนึ่ง ผลการศึกษาพบว่า น้ำมีลักษณะของทวิภาวะ 2 ประการ คือ 1. น้ำในบทบาทของผู้สร้างชีวิต ประกอบด้วย 1.1) การเป็นแหล่งกำเนิดและการหล่อเลี้ยงสิ่งมีชีวิต 1.2) การอุ้มชูแผ่นดินและสิ่งสำแดงถึงการปรากฏขึ้นของพระโพธิสัตว์หรือผู้มีบุญบารมี และ 2. น้ำในบทบาทของผู้ทำลายชีวิต ประกอบด้วย 2.1) การเป็นแหล่งลงโทษให้ได้รับความทุกข์ทรมาน 2.2) การทำลายล้างโลกและเป็นสิ่งสำแดงถึงความทุกข์ทรมานของสัตว์นรก ผลการศึกษาดังกล่าวนำไปสู่ความเข้าใจถึงธรรมชาติของทวิภาวะที่แม้จะเป็นสิ่งเดียวกันแต่ก็ให้ผลแตกต่างกัน เช่นเดียวกับน้ำที่ให้ผลดีและผลเสียได้ทั้ง 2 ประการ ผู้มุ่งสู่ความหลุดพ้นจึงไม่ควรยึดติดความเป็นไปในโลก การก้าวข้ามความสุขและความทุกข์ดังผลที่เกิดขึ้นจากทวิภาวะของน้ำ จะช่วยให้สามารถหลุดพ้นการเวียนว่ายในภพภูมิต่างๆ ได้ในที่สุด