รูปแบบการส่งเสริมสุขภาวะองค์รวมของพระสงฆ์ที่สูงอายุ ตามหลักพระธรรมวินัยในจังหวัดชัยภูมิ

บทคัดย่อ

          บทความวิจัยนี้ มีวัตถุประสงค์ คือ 1) เพื่อศึกษาแนวคิดการส่งเสริมสุขภาวะองค์รวมของพระสงฆ์ที่สูงอายุในพระพุทธศาสนา 2) เพื่อศึกษาสภาพปัญหาและแนวคิดเรื่องการพัฒนาสุขภาวะของพระสงฆ์ที่สูงอายุในจังหวัดชัยภูมิ และ 3) เพื่อศึกษารูปแบบการส่งเสริมสุขภาวะองค์รวมของพระสงฆ์ที่สูงอายุตามหลักพระธรรมวินัยในจังหวัดชัยภูมิ โดยได้ลงพื้นที่วิจัยเพื่อสัมภาษณ์ สนทนากลุ่ม โดยมีประชากรทั้งหมด 90 รูป/คน เพื่อการรวบรวมข้อมูล แล้วมาวิเคราะห์และสังเคราะห์ข้อมูล เพื่อให้ได้องค์ความรู้ในการวิจัยตามวัตถุประสงค์

          ผลการวิจัยพบว่า

          แนวคิดสุขภาวะองค์รวมพระสงฆ์ผู้สูงอายุเป็นการดูแลสุขภาพให้ดี มีความรู้สึกเป็นสุข ความสมดุล และมี 4 มิติ คือ กาย จิต สังคม ปัญญาหรือจิตวิญญาณที่บูรณาการอยู่ในหลักพระพุทธศาสนา หลักพุทธธรรมที่เหมาะสมและเกี่ยวข้อง พระสงฆ์ที่สูงอายุสามารถนำไปประยุกต์ใช้ในการดำเนินชีวิตเพื่อให้ได้รับประโยชน์ในด้านต่าง ๆ ทำให้เข้าใจและเห็นชีวิตที่มีคุณค่า เพื่อพัฒนาร่างกายและจิตใจให้เกิดความสมดุล

          สภาพปัญหาการพัฒนาสุขภาวะของพระสงฆ์ที่สูงอายุในจังหวัดชัยภูมิ มี 4 ประการ คือ 1) สภาพปัญหาสุขภาวะทางกาย ได้แก่ (1) ปัญหาด้านการบริโภค ไม่ได้พิจารณาการฉันอาหาร แล้วส่งผลกระทบต่อร่างกาย (2) ปัญหาด้านสิ่งแวดล้อม สถานที่ไม่เอื้ออำนวยในการปฏิบัติศาสนกิจ (3) ปัญหาด้านโรคประจำตัว ขาดการระมัดระวังต่อป้องกัน (4) ปัญหาด้านกรรมพันธุ์ เช่น เบาหวาน ภูมิแพ้ เป็นต้น และ (5) ปัญหาด้านสภาพร่างกายเปลี่ยนแปลงและเสื่อมโทรม 2) สภาพปัญหาสุขภาวะทางจิต ได้แก่ (1) ด้านพฤติกรรม มีความเคยชินเป็นนิสัย (2) ด้านอารมณ์ เกิดจากสติหลงลืมเมื่อมีอารมณ์มากระทบไม่สามารถควบคุมได้ (3) ด้านทัศนคติ ด้านความเห็นหรือขาดความรู้ความเข้าใจ และ (4) ด้านความเครียด เป็นสภาวะหนึ่งที่ส่งผลถึงสภาพจิตใจที่เปลี่ยนแปลง เมื่อพิจารณาไม่ถูกต้อง 3) สภาพปัญหาสุขภาวะทางสังคม ขาดการดูแลตนเอง ขาดความรู้ของการป้องกันโรค และยังไม่เข้าร่วมกิจกรรมของชุมชน 4) สภาพปัญหาสุขภาวะทางปัญญา พระสงฆ์ที่เกิดอาพาธขึ้นโดยไม่ได้พิจารณาที่เป็นองค์ประกอบทำให้เกิดความเสียหายทั้งร่างกาย จิตใจ จนทำให้ไม่เข้าใจและการเข้าถึงความรู้ด้านสุขภาวะ

          รูปแบบการส่งเสริมสุขภาวะองค์รวมของพระสงฆ์ที่สูงอายุตามหลักพระธรรมวินัยในจังหวัดชัยภูมิ ซึ่งมี 4 รูปแบบ คือ (1) รูปแบบการส่งเสริมสุขภาวะองค์รวมทางกาย พระสงฆ์ต้องปฏิบัติกิจตามหน้าที่ และตระหนักรู้เกี่ยวกับสุขภาวะทางด้านร่างกายและจิตใจ ซึ่งสามารถปฏิบัติควบคู่กับหลักของพระธรรมวินัยต่าง ๆ (2) รูปแบบการส่งเสริมสุขภาวะองค์รวมทางจิต ซึ่งด้านจิตใจพระพุทธศาสนาจะเน้นสภาพจิตที่มีความสงบ คือ ด้านทำสมาธิ เพราะทำให้มีสภาพจิตที่สุขุมนิ่มนวล ด้านปรับอารมณ์ พิจารณาให้เห็นตามความเป็นจริงของสภาวะอารมณ์ปัจจุบัน ด้านทัศนคติ พระสงฆ์ต้องมีทัศนคติที่ดี (3) รูปแบบการส่งเสริมสุขภาวะองค์รวมทางสังคม การมีส่วนร่วมของสังคมเพื่อได้รับข้อมูลข่าวสารการประชาสัมพันธ์ หรือข้อมูลเกี่ยวกับการส่งเสริมสุขภาพ อนามัย พร้อมนำมาปรับแก้ไขทั้งการป้องกัน การตรวจเช็ค และ(4) รูปแบบการส่งเสริมสุขภาวะองค์รวมทางปัญญา คุณสมบัติทางกาย ศีล จิต และปัญญาที่ส่งผลไปสู่ภายนอกตน ซึ่งสามารถปฏิบัติได้ด้วยหลัก ศีล สมาธิ และปัญญาได้