สันติวิธีเชิงพุทธกับกลยุทธ์รัฐศาสตร์ในการคลี่คลายความขัดแย้งโลก
คำสำคัญ:
พุทธรัฐศาสตร์, ความขัดแย้งระหว่างประเทศ, สาราณียธรรมบทคัดย่อ
บทความนี้ศึกษาการนำหลักสันติวิธีในพุทธศาสนามาผสมผสานกับยุทธศาสตร์ทางการเมือง เพื่อหาทางออกสำหรับความขัดแย้งระหว่างชาติ โดยใช้กรณีข้อพิพาทเขตแดนไทย-กัมพูชาในปี 2568 เป็นตัวอย่างศึกษา เหตุการณ์นี้แสดงให้เห็นถึงความซับซ้อนในความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ ที่เกี่ยวข้องกับประเด็นอำนาจ กฎหมายระหว่างประเทศ และการรับรู้ในเรื่องอัตลักษณ์ของชาติ งานวิจัยนี้ได้นำทฤษฎีการเมืองที่สำคัญ ได้แก่ ทฤษฎีสมดุลอำนาจ สถาบันนิยมแบบเสรี และแนวคิดเรื่องการสร้างสรรค์ความเป็นจริงทางสังคม มาอธิบายพลวัตของความขัดแย้งและวิธีการจัดการ แล้วเชื่อมโยงกับหลักธรรมในพุทธศาสนา โดยเฉพาะอย่างยิ่งสาราณียธรรม ซึ่งรวมถึงการมีเมตตาธรรม เมตตาวาจา เมตตาใจ การแบ่งปันสิ่งของ การปฏิบัติตามศีลร่วมกัน และมีมุมมองความเชื่อที่เหมือนกัน เป็นหลักการที่เน้นการสร้างความปรองดองและความไว้เนื้อเชื่อใจในการอยู่ร่วมกัน ผลการศึกษาแสดงให้เห็นว่า หากใช้เพียงกลยุทธ์ทางการเมืองอย่างเดียว แม้จะแก้ปัญหาเชิงโครงสร้างได้ แต่ก็ยังขาดมิติด้านจริยธรรมที่จำเป็นสำหรับการลดอคติและสร้างบรรยากาศความเข้าใจ ในทางกลับกัน หากใช้เพียงหลักธรรมพุทธอย่างเดียวก็ไม่สามารถสร้างกลไกที่เป็นทางการให้มีการบังคับใช้อย่างได้ผล ดังนั้น การรวมทั้งสองแนวทางเข้าด้วยกันจึงเป็นวิธีที่สมบูรณ์ยิ่งขึ้น ทำให้สามารถจัดการข้อโต้แย้งระหว่างประเทศได้ทั้งในแง่เทคนิคและแง่ความสัมพันธ์ ผลสำคัญที่ได้รับคือการเสนอกรอบความคิดแบบรวมองค์ ที่ผสานความแข็งแกร่งเชิงโครงสร้างของศาสตร์การเมืองเข้ากับพลังอ่อนเชิงคุณธรรมของพระพุทธศาสนา เพื่อมุ่งไปสู่การจัดการความขัดแย้งอย่างยั่งยืน และเปิดมิติใหม่ให้การศึกษาทางการเมืองสมัยใหม่สามารถเชื่อมโยงศาสตร์การเมืองกับหลักธรรมศาสนาได้อย่างเป็นรูปธรรม
เอกสารอ้างอิง
กระทรวงการต่างประเทศ. (2568). สรุปการแถลงข่าวสถานการณ์ชายแดนไทย-กัมพูชา เมื่อวันที่ 18 สิงหาคม 2568 เวลา 16.00 น. สืบค้น 5 กันยายน 2568, จาก https://shorturl.asia/n41Ro
ชาติชาย มุกสง. (ม.ป.ป.). กรณีพิพาทปราสาทพระวิหาร. สืบค้น 6 กันยายน 2568, จาก https://shorturl.asia/iVhdM
ไทย พีบีเอส. (2568). “โรม” ย้ำใช้กลไกทวิภาคี แก้ปัญหาชายแดน “ไทย-กัมพูชา”. สืบค้น 6 กันยายน 2568, จาก https://www.thaipbs.or.th/news/content/356664
_____. (2568). สกัด “กัมพูชา” ภัยคุกคาม ปิดด่านยาว ฉีกเป๋าตังค์ “ฮุน เซน”. สืบค้น 6 กันยายน 2568, จาก https://shorturl.asia/NIdE6
พระครูวรธรรมวาที (นิพนธ์ ฉนฺทวุฑโฒ) และคณะ. (2566). การประยุกต์ใช้หลักพุทธธรรมเพื่อส่งเสริมประสิทธิภาพการปฏิบัติงาน ของบุคลากรที่ทำการปกครองในจังหวัดปทุมธานี. วารสารพุทธนวัตกรรมและการจัดการ, 6(4), 133-142.
พระมหาประเสริฐ สุเมโธ และปิยวัฒน์ คงทรัพย์. (2559). สาราณียธรรม : หลักธรรมในการแก้ปัญหาความขัดแย้งในสังคมไทย. วารสารวิจัยเพื่อพัฒนาสังคมและชุมชน มหาวิทยาลัยราชภัฏมหาสารคาม, 3(1), 21-29.
พระมหาวิเศษ กนฺตธมฺโม. (2562). การจัดการความขัดแย้งตามหลักสาราณียธรรม. วารสารสหวิทยาการนวัตกรรมปริทรรศน์, 2(1), 32-38.
พระสมุห์อมร อมโร และพระครูโฆสิตวัฒนานุกูล (อนุกูล อนุวฑฺฒโน). (2562). แนวทางการประยุกต์ใช้หลักสาราณียธรรมในการมีส่วนร่วมของชุมชนบ้านช่อง ตำบลช่อง อำเภอนาโยง จังหวัดตรัง. วารสารมหาจุฬานาครทรรศน์, 6(4), 1726-1742.
สถาบันดำรงราชานุภาพ สำนักงานปลัดกระทรวงมหาดไทย. (2551). การจัดการความขัดแย้งด้วยสันติวิธี. สืบค้น 2 กันยายน 2568, จาก https://shorturl.asia/tJX5r
Keohane, R. O. (1984). After Hegemony: Cooperation and Discord in The World Political Economy. New Jersey: Princeton University Press.
Morgenthau, H. J. (1948). Politics Among Nations: The Struggle for Power and Peace. New York: Alfred A. Knopf.
Reuters. (2025). Thailand Closes Border Crossings with Cambodia as Dispute Deepens. Retrieved September 2, 2025, from https://shorturl.asia/h95oT
Weatherbee, D. E. (2009). International Relations in Southeast Asia: The Struggle for Autonomy. Lanham, MD: Rowman & Littlefield Publishers.
Wendt, A. (1999). Social Theory of International Politics. Cambridge: Cambridge University Press.
