การสำรวจพืชสมุนไพรในพื้นที่ป่าชุมชนเพื่อใช้เป็นแหล่งในการผลิตวัตถุดิบสมุนไพร กรณีศึกษา ป่าชุมชนบ้านหัวฝาย ตำบลบ้านดู่ อำเภอเมือง จังหวัดเชียงราย

บทคัดย่อ

เนื่องจากพื้นที่ในประเทศไทยส่วนใหญ่เป็นพื้นที่ทางการเกษตร ซึ่งอาจพบสารตกค้างจากการใช้ยากำจัดวัชพืช ยากำจัดศัตรูพืช รวมไปถึงโลหะหนัก เป็นสาเหตุทำให้สมุนไพรที่ปลูกในพื้นที่ดังกล่าวสามารถเกิดการปนเปื้อนได้ ดังนั้นการศึกษาวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาพื้นที่ป่าชุมชนเพื่อผลิตวัตถุดิบสมุนไพร โดยทำการสำรวจพืชสมุนไพรที่ขึ้นเองตามธรรมชาติและศึกษาโอกาสในการพัฒนาป่าชุมชนให้เป็นแหล่งเรียนรู้และผลิตวัตถุดิบสมุนไพร โดยใช้พื้นที่ป่าชุมชนบ้านหัวฝาย ตำบลบ้านดู่ อำเภอเมือง จังหวัดเชียงราย จากผลการศึกษาพบว่า พื้นที่ป่าชุมชนบ้านหัวฝาย มีลักษณะภูมิประเทศที่หลากหลายและพบพืชสมุนไพรจำนวน 52 ชนิด แยกเป็นวงศ์พืชได้จำนวน 31 วงศ์ และพบพืชสมุนไพรในวงศ์ Euphorbiaceae (วงศ์ยางพารา) มากที่สุด จากการศึกษาพระราชบัญญัติป่าชุมชน พบว่าสมาชิกป่าชุมชนสามารถพัฒนาป่าชุมชนเป็นแหล่งผลิตวัตถุดิบสมุนไพรได้ โดยการเก็บพืชสมุนไพรที่ขึ้นตามธรรมชาติ การขยายพันธุ์พืชสมุนไพรในป่าชุมชน และการนำพืชสมุนไพรชนิดอื่น ๆ เข้าไปเพาะปลูก โดยการเข้าไปใช้ประโยชน์ในพื้นที่ป่าชุมชนจะต้องเป็นไปตามกฎเกณฑ์ของป่าชุมชน ทั้งนี้แสดงให้เห็นว่าป่าชุมชนสามารถพัฒนาเป็นแหล่งผลิตวัตถุดิบสมุนไพรได้และยังใช้ประกอบในตำรับยาไทยเพื่อใช้ในการรักษาโรค นอกจากนี้การพัฒนาแหล่งวัตถุดิบดังกล่าวยังเป็นการผลักดันให้พืชสมุนไพรเป็นพืชเศรษฐกิจสร้างรายได้ให้แก่ประชาชนและยังใช้ประโยชน์ในการนำพืชสมุนไพรมาประกอบเป็นตำรับยาสำหรับใช้รักษาโรคได้อีกด้วย รวมถึงเป็นการสนับสนุนให้ประชาชนหันมาใช้ยาสมุนไพรเพื่อสร้างระบบสุขภาพของชาติด้วยภูมิปัญญาไทย