การสื่อสารสมานสัมพันธ์แห่งวัฒนธรรม “เล้าข้าว” ในฐานะส่วนขยายด้านภูมิปัญญาในจังหวัดศรีสะเกษ
คำสำคัญ:
การสื่อสาร, การสมานสัมพันธ์, วัฒนธรรม, เล้าข้าว, ภูมิปัญญาบทคัดย่อ
งานวิจัยเรื่อง การสื่อสารสมานสัมพันธ์แห่งวัฒนธรรม “เล้าข้าว” ในฐานะส่วนขยายด้านภูมิปัญญาในจังหวัดศรีสะเกษ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาลักษณะวิธีการสร้างความหมายของ “เล้าข้าว” ของกลุ่มชาติพันธุ์ ส่วยเขมร ลาว เยอ ในจังหวัดศรีสะเกษ และเพื่อศึกษาลักษณะการทับซ้อนขององค์ประกอบการสื่อสารที่มีผลต่อการสร้างความหมายของ “เล้าข้าว” ของกลุ่มชาติพันธุ์ ส่วย เขมร ลาว และเยอ ในจังหวัดศรีสะเกษ โดยใช้วิธีการวิจัยเชิงคุณภาพ (Qualitative methods) ด้วยการคัดเลือกแบบเจาะจง (purposive sampling) และการสัมภาษณ์โดยวิธีคัดเลือกกลุ่ม (snowball sampling)
ผลการศึกษาพบว่า วิธีการสร้างความหมายของ “เล้าข้าว” ของกลุ่มชาติพันธุ์ ส่วย เขมร ลาว และเยอ ในจังหวัดศรีสะเกษ มีวิธีการและโครงสร้างของการสร้างเล้าข้าวที่สอดคล้องและเชื่อมโยงกัน คือ 1. โครงสร้างของเล้าข้าว 2. หลังคา 3. หน้าจั่ว 4. การยกพื้นของเล้าข้าว 5. เสา 6. ฝาผนัง 7. กระทอด (พรึง) 8. พื้น 9. ชาน 10. ประตู และ 11. บันได โดยได้สื่อความหมาย คือ 1. กลุ่มชาติพันธุ์ส่วย สื่อความหมายถึงความมั่นคงและแข็งแรง 2. กลุ่มชาติพันธุ์เขมร สื่อความหมายถึงความสะดวกสบาย 3. กลุ่มชาติพันธุ์ลาว สื่อความหมายถึงความมั่นคงและความแข็งแรง และ 4. กลุ่มชาติพันธุ์เยอ สื่อความหมายถึงความคงทนดังนั้นการสร้างความหมายของ “เล้าข้าว” ผ่านโครงสร้างต่างๆ ของการสร้างเล้าข้าวถือเป็นการผสมผสานของ “ตัวสื่อ” ที่มีความหลากหลายเข้าด้วยกันจนเกิดเป็น “เล้าข้าว” โดยมีลักษณะทางการสื่อสารที่เรียกว่า การยุบรวมเข้าหากัน (Implosion) ทางการสื่อสาร
นอกจากนั้นยังพบว่า การสร้างความหมายของ “เล้าข้าว” ของกลุ่มชาติพันธุ์ ส่วย เขมร ลาว และเยอ ในจังหวัดศรีสะเกษ ได้เกิดความคลุมเครือทางการสื่อสารอันเกิดจากการทำงานขององค์ประกอบการสื่อสาร นั่นคือ ผู้ส่งสาร ผู้รับสาร ตัวสื่อ ตัวสาร บริบท รหัส ปฏิกิริยาตอบกลับ และสิ่งรบกวน โดยองค์ประกอบการสื่อสารต่างๆ ของการสื่อสารได้เกิดการซ้อนทับ (Overlapping) ซึ่งสามารถเปลี่ยนสถานะและสวมบทบาทร่วมกันในการกำหนดความหมายของ “เล้าข้าว” ให้เกิดขึ้นได้ในลักษณะที่เรียกว่า การควบรวมทางการสื่อสาร (Convergence Communication) ที่มีการบูรณาการที่ทุกองค์ประกอบของการสื่อสารเข้าด้วยกัน องค์ประกอบของการสื่อสารต่างๆ ล้วนมีลักษณะการสมานสัมพันธ์ (symbiosis) โดยมีความสัมพันธ์แบบพึ่งพาอาศัยกัน (mutualism)
References
กาญจนา แก้วเทพ. (2552). การวิเคราะห์สื่อ แนวคิดและเทคนิค. กรุงเทพฯ: ภาพพิมพ์.
กฤษณ์ ทองเลิศ. (2545). การผสานรูปแบบ การสื่อความหมายและจินตสาระของผู้รับสารเป้าหมาย ที่มีต่องานภาพถ่ายกับลายลักษณ์อักษรในงานโฆษณาทางสื่อสิ่งพิมพ์. [วิทยานิพนธ์ปริญญานิเทศศาสตรดุษฎีบัณฑิต, จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย].
เจริญพงศ์ ศรีสกุล. (2542). การออกแบบเนื้อหาส่วนควบและส่วนขยายในสื่อดีวีดี. [วิทยานิพนธ์นิเทศศาสตร์มหาบัณฑิต, จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย].
ฉลาดชาย รมิตานนท์. (2537). วัฒนธรรมกับความหลากหลายทางชีวภาพกับการพัฒนาที่ยั่งยืน. กรุงเทพฯ: สถาบันชุมชนท้องถิ่น.
นิธิ เอียวศรีวงศ์. (2536). การศึกษาของชาติกับภูมิปัญญาท้องถิ่น. กรุงเทพฯ: อมรินทร์ พริ้นติ้ง.
นพพร ประชากุล. (2552). ยอกอักษร ย้อนความคิด เล่ม1ว่าด้วยวรรณกรรม. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์อ่านและวิภาษา.
ประจักษ์ บุญอารีย์. (2554). ธรรมชาติกับวิถีชีวิตชุมชนอีสาน. อุบลราชธานี: มหาวิทยาลัยราชภัฎอุบลราชธานี.
ยง บุญอารีย์. (2544). เล้าข้าวในวัฒนธรรมไท-อีสาน. วารสารวิชาการคณะสถาปัตยกรรมศาสตร์มหาวิทยาลัยขอนแก่น, 10, 24-35.
ศิริชัย ศิริกายะ. (2558). ข้อเสนอแนะประเด็นการสื่อสารเพื่องานวิจัยนิเทศศาสตร์ตามแนวคิด “ปฏิปักษ์สัมพันธ์” (Symbiosis) ในยุคดิจิทัล. วารสารนิเทศสยามปริทัศน์, 14(16), 7-11.
วริยา นาคจิรังกูร. (2541). การวิเคราะห์ภาพถ่ายบุคคลเชิงตรรกะการบริโภคของโบดริยารด. [วิทยานิพนธ์นิเทศศาสตรมหาบัณฑิต การสื่อสารมวลชน จุฬาลงกรณ์ มหาวิทยาลัย].
เสรี พงศ์พิศ. (2548). เครือข่าย: ยุทธวิธีเพื่อประชาคมเข้มข้นชุมชนเข้มแข็ง. กรุงเทพฯ: โครงการมหาวิทยาลัยชิวิต สถาบันการเรียนรู้เพื่อปวงชน.
สมพร นิลคัมภีร์. (2555). เครื่องดักจับสัตว์น้ำ : แนวทางการอนุรักษ์และฟื้นฟูภูมิปัญญาท้องถิ่นบริเวณลุ่มแม่น้ำสงครามตอนบน. มหาสารคาม: สำนักพิมพ์มหาวิทยาลัยมหาสารคาม.
สุนิตย์ เหมนิล. (2560). “เล้าข้าว” ภาพสะท้อนภูมิปัญญาของชาวนาอีสาน. วารสารไทยศึกษา, 13(1), (101-119).
อานันท์ กาญจนพันธุ์. (2544). วิธีคิดเชิงซ้อนในการวิจัยชุมชน : พลวัตและศักยภาพของชุมชนในการพัฒนา.กรุงเทพฯ : สำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย.
Barthes, R. (1967). Elements of Semiology. Translated Annette Lavers and Colin Smith. London:Jonathan Cape.
Fiske, J. (1990). Introduction to Communication Studies. London and New York : Routledge.
