การปฏิบัติสมาธิภาวนาในสมัยก่อนพุทธกาล

บทคัดย่อ

บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาการปฏิบัติสมาธิภาวนาในสมัยพุทธกาล โดยใช้การศึกษาจากเอกสาร หนังสือและบทความที่เกี่ยวข้อง ผลการศึกษาพบว่า ในคัมภีร์พระพุทธศาสนา (อัคคัญญสูตร) ได้บันทึกเรื่องตอนที่มนุษย์ยุคแรกออกบวชไปบำเพ็ญสมาธิในป่าจนได้ฌานและอาศัยการรับบิณฑบาตจากหมู่บ้านมาเลี้ยงชีพ นักบวชที่ปฏิบัติสมาธิภาวนาในสมัยก่อนพุทธกาล ได้แก่ ดาบส ฤๅษี หรือชฎิลผู้ถือกรรมวาที (สอนเรื่องกฎแก่งกรรม) นิยมออกไปสร้างอาศรมในป่าห่างไกลหมู่บ้าน ส่วนบุคคลผู้ปฏิบัติสมาธิเหล่านี้อาศัยกรรมฐาน 3 หมวดเป็นอารมณ์ในการปฏิบัติสมาธิภาวนา คือ (1) กสิณ (2) พรหมวิหาร (3) รูป-อรูปกรรมฐาน ผู้ที่มีอุปนิสัยถึงพร้อมสามารถบรรลุธรรมสูงสุด คือ สมาบัติ 8 และอภิญญา 5 ตัวอย่างเช่น อาราฬดาบสและอุทกดาบส บุคคลเหล่านี้หากเสียชีวิตโดยฌานสมาบัติไม่เสื่อมก็จะได้เกิดในพรหมโลก แต่หากบุคคลเหล่านี้หันมาปฏิบัติตามแนวทางของพระพุทธเจ้าก็จะสามารถบรรลุเป็นพระอรหันต์ได้ เป็นที่น่าสังเกตว่า บุคคลผู้บำเพ็ญสมาธิมาก่อนสมัยพุทธกาลนี้ ครั้นพอพระพุทธศาสนาอุบัติขึ้นก็มีจำนวนไม่น้อยได้เข้ามาฟังธรรมและต่อมาได้เข้ามาบวชเป็นภิกษุ เช่น พระนาลกเถระ พระปัญจวัคคีย์ เป็นต้น