การศึกษาเปรียบเทียบอิทธิพลความเชื่อเรื่องลมปราณ กับการเยียวยาโรคในมุมมองของการแพทย์แผนไทย ระหว่างพระพุทธศาสนาและศาสนาพราหมณ์-ฮินดู

บทคัดย่อ

บทความวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์ คือ 1) เพื่อศึกษาความเชื่อเรื่องลมปราณที่มีต่อการเยียวยาในพระพุทธศาสนา 2) เพื่อศึกษาความเชื่อเรื่องลมปราณที่มีต่อการเยียวยาในศาสนาพราหมณ์-ฮินดู และ 3) เพื่อเปรียบเทียบอิทธิพลความเชื่อเรื่องลมปราณกับการเยียวยาโรค ในมุมมองของการแพทย์แผนไทยระหว่างพระพุทธศาสนาและศาสนาพราหมณ์-ฮินดู บทความวิจัยนี้เป็นการศึกษาเชิงคุณภาพ โดยศึกษาและรวบรวมข้อมูลจากพระไตรปิฎก คัมภีร์ศาสนาพราหมณ์-ฮินดู เช่น คัมภีร์พระเวท อุปนิษัท ภควัทคีตา และงานวิจัยที่เกี่ยวข้อง การสานเสวนาทางศาสนา และการลงพื้นที่สัมภาษณ์กลุ่มตัวอย่าง เช่น นักวิชาการทางศาสนา นักวิชาการการแพทย์แผนไทย และกลุ่มผู้ป่วย ผลการศึกษาพบว่า พระพุทธศาสนามองว่าลมปราณ คือลมหายใจ และลมที่พัดไปทั่วร่างกาย ส่วนการใช้ลมปราณในการเยียวยาในพระพุทธศาสนาเป็นการรักษาโรคที่เกิดขึ้นทั้งทางใจและสิ่งที่แสดงออกทางพฤติกรรม ส่วนศาสนาพราหมณ์-ฮินดูคือลมหายใจหรือลมหลัก หรือพลังความรู้สึกที่มีลมแผ่ไปเบื้องบนทั่วศีรษะและมีจุดหลักในสมอง เมื่อเคลื่อนต่ำลงมาที่หน้าอกและลมคอ ควบคุมการหายใจเข้าและการกลืน ตลอดจนการจาม การถ่มน้ำลาย และการเรอ ควบคุมประสาทสัมผัส จิตใจ หัวใจ และจิตสำนึก มีลักษณะของการขับเคลื่อนร่างกายและเป็นพลังงานที่ทำให้ร่างกายเป็นอยู่ได้ เปรียบเทียบอิทธิพลความเชื่อเรื่องลมปราณกับการเยียวยาโรค ในมุมมองของการแพทย์แผนไทยระหว่างพระพุทธศาสนาและศาสนาพราหมณ์-ฮินดู สรุปได้ดังนี้ พระพุทธศาสนา เข้าใจว่าเมื่อมีเหตุและปัจจัย จะเท่ากับผลที่ทำให้เกิดสติ กล่าวคือ สติจะระลึกและสามารถรับรู้ได้ สำหรับศาสนาพราหมณ์-ฮินดู ลมปราณต้องฝึกการควบคุมลมหายใจ เพื่อให้ลมหายใจเข้ามาช่วยให้เราสามารถเข้าถึงสมาธิ ดังนั้น กายกับจิตต้องสัมพันธ์กันเพราะจิตเป็นสิ่งที่ควบคุมกาย เพราะฉะนั้นการที่เราดูแลร่างกายให้ดีอย่างไร ร่างกายเรานั้นก็เสื่อมไปตามกาลเวลา เมื่อใดที่ร่างกายเสื่อมเราก็ต้องดูแลให้ครบทั้งกายและจิตให้ดี