รูปแบบพิธีกรรมเรื่องชีวิตหลังความตายในพระพุทธศาสนาและศาสนาฮินดูในสังคมไทย
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษารูปแบบพิธีกรรมเกี่ยวกับชีวิตหลังความตายในพระพุทธศาสนาและศาสนาฮินดูที่ปรากฏในบริบทของสังคมไทย โดยวิเคราะห์ทั้งในเชิงแนวคิดและเชิงพิธีกรรม แนวคิดเรื่องชีวิตหลังความตายในพระพุทธศาสนาเน้นหลักกรรม การเวียนว่ายตายเกิด และเป้าหมายสูงสุดคือพระนิพพาน โดยมีพิธีกรรมสำคัญได้แก่ พิธีศพ การสวดพระอภิธรรม และการทำบุญอุทิศส่วนกุศล ขณะที่ศาสนาฮินดูมีแนวคิดคล้ายคลึงกันในด้านกรรมและการเกิดใหม่ แต่มีเป้าหมายสูงสุดคือโมกษะ (การหลุดพ้นจากสังสารวัฏ) โดยมีพิธีกรรมที่โดดเด่น เช่น การเผาศพตามหลักฮินดู และพิธีศราทธ์เพื่ออุทิศส่วนบุญให้ผู้ล่วงลับ การศึกษาพบว่า แม้ทั้ง 2 ศาสนาจะมีรากฐานและเป้าหมายที่แตกต่างกัน แต่ในบริบทของสังคมไทย กลับปรากฏการผสมผสานและส่งอิทธิพลซึ่งกันและกันอย่างชัดเจน เช่น พิธีทำบุญอุทิศส่วนกุศล หรือพิธีวันสารทไทยที่มีลักษณะคล้ายพิธีศราทธ์ของฮินดู โดยเฉพาะในกลุ่มชาวไทยเชื้อสายอินเดียที่ยังคงรักษาขนบธรรมเนียมดั้งเดิมควบคู่กับพิธีกรรมแบบไทยพุทธ ทั้งนี้ การผสมผสานดังกล่าวเป็นผลจากประวัติศาสตร์ความสัมพันธ์ทางศาสนาและวัฒนธรรมที่ยาวนานระหว่างพุทธศาสนาและศาสนาฮินดูในภูมิภาค
Article Details
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
บทความที่ได้รับการตีพิมพ์เป็นลิขสิทธิ์ของวารสาร มจร ปรัชญาปริทรรศน์
ข้อความในบทความที่ได้รับการตีพิมพ์ในวารสาร ถือเป็นความรับผิดชอบของผู้เขียนบทความ และข้อคิดเห็นนั้นไม่ถือว่าเป็นทัศนะและความรับผิดชอบของกองบรรณาธิการวารสาร มจร ปรัชญาปริทรรศน์
เอกสารอ้างอิง
ชมพูทวีป มุนี. (2561). คติเปรตในพุทธศาสนาเถรวาท: การอธิบายภาวะหลังความตาย. พุทธปรัชญาและศาสนา. 8(2), หน้า 117–125.
จารุนันท์ วัฒนสิทธิ์. (2562). ความเชื่อและพิธีกรรมในศาสนาฮินดู: ศึกษากรณีชุมชนชาวฮินดูในจังหวัดฉะเชิงเทรา. วิทยานิพนธ์ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต. บัณฑิตวิทยาลัย: มหาวิทยาลัยมหิดล.
ภูวดล รอดบำรุง. (2562). พิธีกรรมงานศพในวิถีชาวบ้านไท. วารสารศิลปศาสตร์. 15(1), หน้า 85–92.
ประคอง ณ เชียงใหม่. (2554). ประเพณีและวัฒนธรรมไทย. กรุงเทพมหานคร: อักษรเจริญทัศน์.
พระติปิฎกจูฬาภยเถระ. (2560). คัมภีร์มิลินทปัญหาภาษาไทย. พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพมหานคร: มหามกุฏราชวิทยาลัย.
พระพรหมคุณาภรณ์ (ป. อ. ปยุตฺโต). (2555). พจนานุกรมพุทธศาสตร์ ฉบับประมวลธรรม. กรุงเทพมหานคร: มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.
พระพรหมคุณาภรณ์ (ป. อ. ปยุตฺโต). (2556). หลักการแสดงพระอภิธรรม. กรุงเทพมหานคร: มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.
พระพุทธโฆษาจารย์. (2561). วิสุทธิมรรค. กรุงเทพมหานคร: มหามกุฏราชวิทยาลัย.
พระมหาแก่นเพชร วชิรสาโร (แฝงสีพล). (2541). การศึกษาเปรียบเทียบทรรศนะเรื่องโมกษะในคัมภีร์อุปนิษัทกับนิพพานในคัมภีร์พระสุตตันตปิฎก. วิทยานิพนธ์ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต. บัณฑิตวิทยาลัย: มหาวิทยาลัยศิลปากร.
เพ็ญพรรณ เฟื่องฟูลอย. (2558). การศึกษาวิเคราะห์แนวคิดเรื่องสังสารวัฏในทัศนะของพุทธทาสภิกขุ. ดุษฎีนิพนธ์พุทธศาสตรดุษฎีบัณฑิต สาขาวิชาปรัชญา. บัณฑิตวิทยาลัย: มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.
มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. (2539). พระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. เล่มที่ 16,26,35. กรุงเทพมหานคร: โรงพิมพ์มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.
วีระชัย ลิมป์ปะนานนท์. (2561). พิธีกรรมวันสารทในบริบทวัฒนธรรมไทย. วารสารมนุษยศาสตร์. 33(2), หน้า 101–105.
ศิวะ มณีวัต. (2564). พิธีกรรมชีวิตและความตายในชุมชนฮินดูในประเทศไทย. วารสารศาสนาและวัฒนธรรม. 12(1), หน้า 85.
สุภัคน์ รัตนเพียร. (2563). วันสารทไทย: พิธีกรรมแห่งกตัญญู. วารสารวัฒนธรรมพื้นบ้าน. 6(3), หน้า 33–40.
เสฐียรพงษ์ วรรณปก. (2560). พุทธศาสนาในชีวิตประจำวัน. กรุงเทพฯ: ธรรมสภา.
Anne M. Blackburn.(2001). Buddhist Learning and Textual Practice in Eighteenth-Century Lankan Monastic Culture. Princeton University Press, 2001.
Brian K. Smith. (1994). Classifying the Universe: The Ancient Indian Varna System and the Origins of Caste. New York: Oxford University Press.
Chandradhar Sharma. (1987). A Critical Survey of Indian Philosophy. Delhi: Motilal Banarsidass.
Gavin Flood. (1996). The Hindu Religious Tradition. London: Routledge.
Gethin, Rupert. (1998). The Foundations of Buddhism. Oxford: Oxford University Press.
John Grimes. (1996). A Concise Dictionary of Indian Philosophy. Albany: SUNY Press.
Julius Lipner. (2010). Hindus: Their Religious Beliefs and Practice. London: Routledge.
Nithi Aeusrivongse. (2017). Religious Practices and Identity in Contemporary Thai Society. Bangkok: Chulalongkorn University Press.
Patrick Olivelle. (1999). The Dharmasūtras: The Law Codes of Ancient India. Oxford: Oxford University Press.
Paul Williams. (2000). Buddhist Thought: A Complete Introduction to the Indian Tradition. London: Routledge.
Peter Harvey. (2013). An Introduction to Buddhism: Teachings, History and Practices. Cambridge University Press.
Peter Harvey. (2000). An Introduction to Buddhist Ethics. Cambridge: Cambridge University Pres.
Phra Brahmagunabhorn (P. A. Payutto). (2002). Buddhist Teachings on Karma and Rebirth. Bangkok: Mahachulalongkornrajavidyalaya University Press.
Somsak J. Chaiyawat. (2019). Comparative Study of Buddhist and Hindu Death Rite. Journal of Southeast Asian Religions. 50(1): 40–55
Wendy Doniger. (2009). The Hindus: An Alternative History. Oxford University Press.
Radhakrishnan, S. (1927). The Hindu View of Life. London: George Allen & Unwin.
