นิติศาสตร์กับการครองชีวิตวิถีพุทธเบญจศีล

บทคัดย่อ

บทความวิชาการนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาหลักนิติศาสตร์ที่สอดคล้องกับหลักพุทธธรรมเบญจศีลหรือ ศีล 5 และ 2) เสนอแนวคิดหลักกฎหมายที่เชื่อมโยงสัมพันธ์กับการคลองชีวิตวิถีพุทธเบญจศีล ใช้วิธีการศึกษาเชิงคุณภาพจากข้อมูลเอกสาร และวิเคราะห์ด้วยวิธีการเชื่อมโยงสัมพันธ์ข้อมูลเนื้อหา ผลการศึกษา พบว่า 1) หลักนิติศาสตร์ที่สอดคล้องกับหลักพุทธธรรมเบญจศีลหรือ ศีล 5 นั้นสรุปว่า นิติศาสตร์หรือกฎหมายนั้นเป็นส่วนหนึ่งที่รัฐนำมาจัดทำนโยบายสาธารณะในการกำหนดจัดวางระบบระเบียบของสังคมให้มนุษย์มีสิทธิและหน้าที่ในการอยู่ร่วมกันได้ นิติศาสตร์เกี่ยวข้องโดยตรงกับพระธรรมขององค์พระสัมมาสัมพุทธเจ้าได้แสดงไว้ในส่วนของพระธรรมวินัยหรือศีล ดังจะเห็นจากการบัญญัติกฎหมายอาญาได้นำศีล 5 มาบัญญัติเป็นความผิดที่ต้องรับโทษ หากผู้ใดประพฤตผิดศีล 5 นอกจากจะได้รับโทษทางสังคมแล้วยังมีความผิดตามกฎหมายอาญาต้องรับโทษด้วย และ 2) แนวคิดหลักกฎหมายที่เชื่อมโยงสัมพันธ์กับการคลองชีวิตวิถีพุทธเบญจศีล คือ พระธรรมวินัยขององค์พระสัมมาสัมพุทธเจ้าที่แสดงไว้เป็นศีลให้มนุษย์ในกลุ่มชนต่าง ๆ นำไปบริหารจัดการดำรงชีวิตตามวิถีพุทธนั้น ศีล 5 เป็นศีลลำดับเบื้องต้นสำหรับผู้ครองเรือนทั่วไป จะเห็นได้ว่าศีลแต่ละข้อจะแสดงทั้งเหตุและผลด้วยว่าทำไมต้องปฏิบัติตามศีลข้อนั้น ผู้ปฏิบัติได้รับรู้รับฟังจนเกิดการยอมรับและปฏิบัติตามด้วยความเต็มใจ ทำให้ได้รับผลดีในการครองชีวิตเบื้องต้นได้เป็นอย่างดี ดังนั้นศีลจึงละเอียดกว่ากฎหมายมากนัก เพราะศีลมีผลต่อจิตสำนึกของผู้ปฏิบัติด้วย หากผู้ปฏิบัตินำมาบริหารจัดการชีวิตของตนให้เป็นผู้มีศีล ผู้ปฏิบัติย่อมไม่ทำผิดกฎหมาย ดังกล่าวได้ว่า “เมื่อผู้ปฏิบัติรักษาศีล ศีลก็จะรักษาผู้ปฏิบัติตามวีถีพุทธ”