การศึกษาปัจจัยที่ส่งผลต่อการเปลี่ยนแปลงพิธีกรรมงานศพในชุมชนเมือง อำเภอเมืองมหาสารคาม จังหวัดมหาสารคาม

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาปัจจัยที่ส่งผลต่อการเปลี่ยนแปลงพิธีกรรมงานศพในชุมชนเมือง อำเภอเมืองมหาสารคาม จังหวัดมหาสารคาม เป็นการศึกษาวิจัยเชิงคุณภาพ โดยมีกลุ่มเป้าหมาย คือ ผู้อาศัยอยู่ในชุมชนปัจฉิมทัศน์ 1 และชุมชนปัจฉิมทัศน์ 2 รวมถึงชุมชนใกล้เคียงและชุมชนอื่น ๆ  และกลุ่มผู้ให้ข้อมูลสำคัญ รวมจำนวน 52 รูปหรือคน เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย คือ แบบสัมภาษณ์และแบบสังเกต นำข้อมูลมารวบรวมและวิเคราะห์เนื้อหา นำเสนอเชิงพรรณนา ผลการวิจัย พบว่า ปัจจัยที่ส่งผลต่อการเปลี่ยนแปลงพิธีกรรมงานศพในชุมชนเมืองเกิดจากความคิดและความเชื่อที่ส่งผลต่อการเปลี่ยนแปลงขั้นตอนการประกอบพิธีกรรมงานศพซึ่งสัมพันธ์กับวิถีชีวิตและแบบแผนในการดำเนินชีวิตของผู้คนในชุมชนเชื่อมโยงกับบริบททางสังคมซึ่งเป็นผลพวงมาจากปัจจัยหรือเงื่อนไข 2 ส่วน คือ 1) ปัจจัยภายใน ได้แก่ ความคิด ความเชื่อ และวัฒนธรรมหรือวิถีชีวิตของผู้คนในชุมชนที่กลายเป็นสังคมเมือง ส่งผลให้ความคิด ความเชื่อรวมถึงวิถีชีวิตที่เปลี่ยนแปลงไป และ 2) ปัจจัยภายนอก ได้แก่ สังคม ซึ่งเป็นผลมาจากการเปลี่ยนแปลงโครงสร้างชุมชนสู่ความเป็นชุมชนเมือง เศรษฐกิจ จากเดิมเป็นเศรษฐกิจแบบชาวบ้านที่เน้นการพึ่งพา แต่ปัจจุบันมีธุรกิจเกี่ยวกับงานศพเกือบจะครบวงจร ส่วนการเมือง มีผู้นำทางศาสนาและบ้านเมืองได้ร่วมกันออกแบบการจัดงานศพโดยได้รับอิทธิพลจากส่วนกลาง ส่งผลต่อการเปลี่ยนแปลงค่านิยมการจัดงานศพแบบเดิมที่ชุมชนต่างพึ่งพาอาศัยกันตามศักยภาพของเครือข่ายญาติพี่น้อง แต่ปัจจุบัน ปัจจัยทั้งภายในและภายนอกได้เข้ามาเป็นตัวแปรสำคัญที่ทำให้พิธีการจัดงานศพเปลี่ยนแปลงไปเป็นอย่างมาก