ลำผีฟ้า: วิถีการรักษาสุขภาพแบบภูมิปัญญาพื้นบ้านในชุมชนบ้านซำแฮด ตำบลบรบือ อำเภอบรบือ จังหวัดมหาสารคาม

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อ1) ศึกษาวิถีการรักษาสุขภาพแบบภูมิปัญญาพื้นบ้าน 2) ศึกษาปัจจัยเงื่อนไขที่สัมพันธ์ และ 3) ศึกษาผลของการรักษาสุขภาพแบบภูมิปัญญาพื้นบ้านด้วยพิธีกรรมลำผีฟ้า เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย ได้แก่ แบบสัมภาษณ์แบบมีโครงสร้าง กลุ่มผู้ให้ข้อมูลหลัก ได้แก่ พระสงฆ์ จำนวน 1 รูป ผู้รู้/ปราชญ์ชาวบ้าน จำนวน 3 คนหมอพื้นบ้าน จำนวน 2 คน หมอลำผีฟ้า จำนวน 1 คน บริวาร จำนวน 10 คน ประชาชนทั่วไป จำนวน 5 คน รวมทั้งสิ้น จำนวน 22 รูป/คน วิธีวิเคราะห์ข้อมูลด้วยการพรรณนาเชิงวิเคราะห์
ผลการวิจัยพบว่า พิธีกรรมลำผีฟ้าเป็นวิถีการรักษาสุขภาพแบบภูมิปัญญาพื้นบ้าน ที่แม่สันติ รุณรุทธิ์ เป็นผู้สืบทอดวิถีการรักษาสุขภาพจากผีฟ้าในปัจจุบัน เป็นการรักษาโดยการอันเชิญอ้ายพี่หรือครูบาสีทนให้มาสิงสถิตร่างของแม่หมอและบริวาร โดยมีขั้นตอนการผูกฝ้าย การวินิจฉัยเบื้องต้น สถานที่, และการประกอบพิธีกรรม ส่วนผู้ที่ร่วมพิธีกรรม มีแม่หมอ บริวาร ผู้ป่วย หมอแคน และญาติผู้ป่วยและพิธีลงข่วงซึ่งปีนี้จัดตรงกับวันอังคารที่ 7 เดือนพฤษภาคม พ.ศ. 2562
ส่วนปัจจัยและเงื่อนไขที่สัมพันธ์ในชุมชนบ้านซำแฮด เกิดจากสังคมที่เปลี่ยนไป การเข้ามาของการแพทย์สมัยใหม่ที่มีอำนาจมากกว่าผู้ป่วย เกิดค่านิยมความต้องมากขึ้น ถึงแม้ยาปฏิชีวนะที่ได้มาไม่ตอบสนองกับโรค เหตุที่ชุมชนเข้าถึงแพทย์สมัยใหม่ได้ง่าย เพราะมีการติดต่อสื่อสาร การคมนาคมสะดวกสบายมากขึ้น แต่วิถีการรักษาแบบภูมิปัญญาพื้นบ้านของแม่หมอสันติ รุณรุทธิ์ มีมิติทางสัมพันธภาพที่ดีต่อกันกับบุคคลรอบข้างชุมชนอบอุ่นทางกายจิตใจ มีความสุขที่ได้หลุดพ้นจากโรคภัยไข้เจ็บที่รอความตายเมื่อได้ทำความดี การเสียสละ มีเมตตา จิตสัมผัสกับสิ่งที่มีคุณค่าสูงส่งเกิดความกรุณาอันประณีตและลึกซึ้งยิ่ง