เจตนาในอทินนาทานของพระธนิยกุมภการบุตร

บทคัดย่อ

บทความนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาเจตนาในอทินนาทานของพระธนิยกุมภการบุตร เจตนานั้น โดยที่ปกติเมื่อบุคคลแสดงเจตนาออกมาให้ปรากฏคนทั่วไปก็ย่อมเข้าใจได้ว่า เจตนาที่แสดงออกนั้นย่อมเป็นไปตามเจตนาแท้จริงที่อยู่ภายใน แต่ก็มีกรณีที่การแสดงเจตนาที่ปรากฏออกมาภายนอกหาได้ตรงกับเจตนาที่แท้จริงของผู้แสดงเจตนาแต่ประการใดหรือต้องตรงกันเพียงบางส่วนเท่านั้น จากการศึกษา เนื่องจากพระธนิยะ มีความต้องการสร้างกุฏิแต่คนหาบหญ้าและคนหาฟืน ได้รื้อกุฎีหญ้าของท่านแล้ว
ขนเอาหญ้าและไม้ไปถึง 3 ครั้ง ต่อมาท่านจึงคิดวิธีทำกุฎีจากดิน และสุมไฟให้ดินสุกเหมือนหม้อดินเผา พระพุทธเจ้าทรงเล็งเห็นว่า ภายหน้าภิกษุทั้งหลายจะกระทำการเบียดเบียนสัตว์ในดิน จึงทรงตำหนิและให้ทำลายกุฎีดินเผาเสีย ท่านก็ยินยอมด้วยดี เมื่อเป็นดังนี้พระธนิยะจึงคิดสร้างกุฎีด้วยไม้ จึงไปขอไม้กับพนักงานผู้รักษาไม้หลวงก่อน แสดงให้เห็นว่าพระธนิยะไม่มีปุพพเจตนาคือเจตนาก่อนจะกระทำอทินนาทานมาแต่แรก แต่ก็มีความผิดเพราะมีเจตนาและได้กระทำการถือเอาวัตถุนั้น ด้วยความที่พระธนิยกุมภการบุตร เป็นอาทิกัมมิกะบุคคล ผู้ต้นบัญญัติสิกขาบท จึงได้รับการยกเว้นไม่เป็นอาบัติ