การศึกษาวิเคราะห์การปกครองแบบธรรมวิชัยของพระเจ้าอโศกมหาราช

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาการปกครองของพระเจ้าอโศกมหาราช 2) ศึกษาการปกครองแบบธรรมวิชัย และ 3) วิเคราะห์คุณค่าและประโยชน์การปกครองแบบธรรมวิชัยของพระเจ้าอโศกมหาราช เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ โดยเป็นการวิจัยเชิงเอกสารที่มีปรากฏในพระไตรปิฎก อรรถกถาฎีกา ตำรา งานเขียนทางวิชาการทางพระพุทธศาสนา และวิเคราะห์ข้อมูลเชิงพรรณนา
ผลการวิจัยพบว่า
1. พระเจ้าอโศกมหาราชทรงนำหลักการปกครองและแนวคิดทางพระพุทธศาสนามาใช้เป็นกุศโลบายในการปกครอง เพื่อสร้างความชอบธรรมและดำรงไว้ซึ่งอำนาจในการปกครองให้มีเสถียรภาพมากที่สุด โดยอาศัยหลักธรรมทางพระพุทธศาสนาเป็นแนวคิดหลักในการปกครองบ้านเมือง มุ่งเน้นหลักปฏิบัติ โดยนำหลักธรรมดังกล่าวลงสู่การปฏิบัติ เผยแผ่ สั่งสอนประชาชนทั่วไป
2. พระเจ้าอโศกมหาราชทรงปกครองบ้านเมืองโดยหลักธรรมวิชัย เป็นหลักการปกครอง ปกครองอาณาประชาราษฎร์ประดุจพ่อปกครองลูก หรือทรงปกครองแผ่นดินโดยธรรม สร้างศิลาจารึกสื่อสารเสริมธรรม แถลงเรื่องที่เป็นนโยบายของรัฐในทางธรรมที่จะให้ผู้บริหารปกครองท้องถิ่นนำไปสั่งสอนประชาชน แต่งตั้งธรรมมหาอำมาตย์ เป็นทูตแห่งธรรมในการเผยแผ่พระธรรม โดยพระองค์ก็เสด็จธรรมยาตราไปยังพุทธสถานทุกแห่ง เพื่อศึกษาและปฏิบัติธรรม
3. คุณค่าและประโยชน์การปกครองตามแบบธรรมวิชัย คือพระเจ้าอโศกมหาราชทรงใช้ระบอบการปกครองโน้มเอนไปทางด้านปิตาธิปไตย คือ ทรงปกครองประดุจพ่อปกครองลูกและพระองค์ทรงครองแผ่นดินโดยธรรม สนับสนุนให้ศึกษาสืบค้น และเผยแผ่พระธรรมด้วยพระองค์เอง ก่อให้เกิดเป็นราชประเพณีที่กษัตริย์ทุกพระองค์ทรงเจริญรอยตาม