วิเคราะห์อัปปมาทธรรมในฐานะพลวัตของการดำเนินชีวิตตามแนวพุทธปรัชญา
คำสำคัญ:
อัปปมาทธรรม;, พลวัต;, การดำเนินชีวิต;, พุทธปรัชญาบทคัดย่อ
บทความวิชาการนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์ อัปปมาทธรรม (ความไม่ประมาท) ในฐานะ พลวัตของการดำเนินชีวิต ตามแนวพุทธปรัชญา โดยใช้การศึกษาวิเคราะห์และสังเคราะห์ข้อมูลจากคัมภีร์พระพุทธศาสนาและเอกสารทางวิชาการที่เกี่ยวข้อง พร้อมการอธิบายเชิงเหตุผลเพื่อสนับสนุนข้อค้นพบเชิงปรัชญา
ผลการวิเคราะห์พบว่า อัปปมาทธรรมเป็นหลักการสำคัญที่ทำหน้าที่ทั้งเป็น “กรอบกำกับชีวิต” และ “พลังขับเคลื่อนการพัฒนา” โดยมุ่งนำมนุษย์ไปสู่เป้าหมายสูงสุดของชีวิตและการเกื้อกูลตนเองและผู้อื่นอย่างยั่งยืน อัปปมาทธรรมส่งเสริมการใช้ปัญญาพิจารณาอย่างแยบคาย (โยนิโสมนสิการ) และการควบคุมพฤติกรรมเชิงจริยธรรม ทำให้การดำเนินชีวิตมีทิศทาง มีคุณค่า และเกิดสุขภาวะทั้งทางกาย จิตใจ และสังคม
นอกจากนี้ อัปปมาทธรรมมิได้จำกัดอยู่เพียงความไม่ประมาทเชิงรับในลักษณะการสำรวมระวังเท่านั้น หากยังปรากฏในมิติของความไม่ประมาทเชิงบวกที่ผลักดันให้เกิดการพัฒนาตนเอง การพัฒนาสังคม และการเรียนรู้ทั้งภายในและภายนอก อัปปมาทธรรมจึงเป็นกลไกสำคัญในการควบคุมและยกระดับคุณภาพชีวิตให้สอดคล้องกับหลักพุทธปรัชญาอย่างเป็นองค์รวม
เอกสารอ้างอิง
ชีวจิต. (2566). ความประมาท 5 ประการ ที่ชาวพุทธควรหลีกเลี่ยง. เข้าถึงได้จาก https://cheewajit.com/mind/46651.html.
พระธรรมกิตติวงศ์ (ทองดี สุรเตโช). (2551). พจนานุกรมเพื่อการศึกษาพุทธศาสน์. (พิมพ์ครั้งที่ 3). กรุงเทพฯ: ธรรมสภา.
พระธรรมปิฎก (ประยุทธ์ ปยุตฺโต). (2540). ดำเนินชีวิตด้วยความไม่ประมาท. กรุงเทพฯ: ธรรมสภา.
พระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ. ปยุตฺโต). (2551). พจนานุกรมพุทธศาสน์ ฉบับประมวลธรรม. (พิมพ์ครั้งที่ 16). กรุงเทพฯ: เอส.อาร์.พริ้นติ้ง แมส โปรดักส์ จำกัด.
พระมหาประนอม ธมฺมาลงฺกาโร. (2561). อัปปมาทธรรม. วารสารโพธิยาลัย, 4(43), 3-12.
พระสุภกิจ สุปญฺโญ. (2564). การประยุกต์ใช้สติสัมปชัญญะสำหรับการใช้ชีวิตประจำวัน. วารสารรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏสวนสุนันทา, 4(2), 99-107.
มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. (2539). พระไตรปิฎกภาษาไทย. กรุงเทพฯ: มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.
วรพินธ์ กุศลสมบูรณ์. (2564). อัปปมาทธรรม: ธรรมะป้องกันโรคโควิด-19. วารสารพุทธนวัตกรรมปริทรรศน์, 2(2), 68-80.
สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ (ป.อ. ปยุตฺโต). (2565). พุทธธรรม ฉบับปรับขยาย. (พิมพ์ครั้งที่ 24 ฉบับข้อมูลคอมพิวเตอร์). กรุงเทพฯ: มูลนิธิพุทธธรรม.
สิริกร สิงหฬ. (2565). อิทธิพลคําสอนเรื่องอัปปมาทธรรมที่มีต่อการเผชิญโรคโควิด-19. วารสารวิชาการสถาบันพัฒนาพระวิทยากร, 5(4), 171-183.
