พุทธสุนทรียศาสตร์ในอสุภกรรมฐาน

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาแนวคิดความงามตามพุทธสุนทรียศาสตร์ 2) ศึกษาแนวคิดอสุภกรรมฐานในพุทธปรัชญา และ 3) วิเคราะห์ความสัมพันธ์ระหว่างพุทธสุนทรียศาสตร์กับอสุภกรรมฐาน งานวิจัยเป็นการศึกษาวิเคราะห์เอกสารจากพระไตรปิฎก อรรถกถา ตำราพุทธปรัชญา และงานวิจัยที่เกี่ยวข้อง โดยใช้วิธีการพรรณนาและตีความเชิงปรัชญา
ผลการวิจัยพบว่า
1. แนวคิดความงามในพุทธสุนทรียศาสตร์เน้น “ความงามภายใน” ที่เกิดจากภาวะจิตอันสงบ สว่าง และปราศจากความยึดมั่น มากกว่าความงามเชิงรูปธรรมภายนอก ความงามแท้คือภาวะแห่งความว่าง ความเรียบง่าย และความกลมกลืนกับธรรมชาติ ซึ่งทำหน้าที่เป็นประตูสู่ปัญญาและการหลุดพ้น
2. อสุภกรรมฐานเป็นวิธีการพัฒนาปัญญาเพื่อลดละราคะ โดยการพิจารณาความไม่งามของร่างกายตามความเป็นจริง อสุภะจึงมิใช่การมองโลกอย่างด้านลบ แต่เป็นการเปิดเผย “สัจจะแห่งสังขาร” เพื่อทำให้จิตเห็นสภาวธรรมตามไตรลักษณ์ พุทธสุนทรียศาสตร์ตีความว่า ความงามแท้ คือ การเห็นความไม่งามอย่างรู้เท่าทันและไม่ยึดติด
3. พุทธสุนทรียศาสตร์ในอสุภกรรมฐานชี้ให้เห็นว่า ความงามมิได้อยู่ที่รูป รส กลิ่น เสียง แต่เกิดจากการเข้าถึงความจริงของชีวิต อสุภกรรมฐานเป็น “สุนทรียภาพเชิงพุทธ” ที่เปลี่ยนประสบการณ์ความงามจากระดับโลกียะสู่โลกุตระ ช่วยให้จิตคลายความกำหนัด ความหลงในรูป จนเกิดความบริสุทธิ์แห่งจิต อันเป็นความงามขั้นสูงสุด คือ ความงามแห่งนิพพาน