พระพุทธบาทที่เขาสุมนกูฏในศรีลังกา จากหลักฐานศิลปกรรมสมัยกรุงศรีอยุธยา
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
พระพุทธบาทบนเขาสุมนกูฏหรือที่เรียกกันว่า ศรีปาทะ เป็นเจดียสถานในกลุ่มโสฬสมหาสถานของศรีลังกาที่เชื่อว่าทำขึ้น ณ จุดที่พระพุทธเจ้าเคยเสด็จเยือนลังกา ถือว่าเป็นสถานที่ศักดิ์สิทธิ์ที่สุดแห่งหนึ่ง เชื่อกันว่าพระพุทธองค์เสด็จมาประทับรอยพระพุทธบาทองค์นี้ไว้เมื่อครั้งเสด็จยังศรีลังกาครั้งที่ 3 เมื่อพุทธศาสนาแบบลังกาวงศ์เผยแผ่เข้าสู่ดินแดนไทยเมื่อราวพุทธศตวรรษที่ 19 - 20 เป็นต้นมา ก็เชื่อได้ว่าผู้คนในดินแดนไทยมีความเชื่อถือศรัทธาในองค์พระพุทธบาทบนเขาสุมนกูฏนี้
หลักฐานลายลักษณ์อักษรและหลักฐานทางศิลปกรรมในสมัยต่าง ๆ อาทิ สุโขทัย ล้านนา อยุธยา ธนบุรี และรัตนโกสินทร์ แสดงให้เห็นว่าพระพุทธบาทองค์นี้มีความศักดิ์สิทธิ์และเป็นสถานที่จาริกแสวงบุญของคนในดินแดนไทย อย่างไรก็ตาม หากพิจารณาเฉพาะเจาะจงลงไปในสมัยกรุงศรีอยุธยาจะพบได้ว่าหลักฐานลายลักษณ์อักษรที่เกี่ยวกับเรื่องนี้เหลืออยู่น้อยมาก ขณะที่หลักฐานทางศิลปกรรมมีให้เห็นได้มากกว่า
ศิลปกรรมสมัยกรุงศรีอยุธยาที่ปรากฏภาพพระพุทธบาทบนเขาสุมนกูฏมีอายุอยู่ในช่วงกรุงศรีอยุธยาตอนปลาย ได้แก่ ปูนปั้นวัดไผ่ล้อม จังหวัดเพชรบุรี จิตรกรรมฝาผนังในตำหนักพระพุทธโฆษาจารย์ที่วัดพุทไธสวรรย์ และสมุดภาพไตรภูมิอีกหลายฉบับ นิยมทำภาพพระพุทธบาทบนเขาสุมนกูฏให้โดดเด่นอยู่กลางเกาะ อาจมีหรือไม่มีเจดียสถานอื่น ๆ สะท้อนว่าพุทธบาทบนเขาสุมนกูฏที่ศรีลังกาเป็นปูชนียสถานศักดิ์สิทธิ์ในทัศนะของชาวกรุงศรีอยุธยา บางทีอาจมีความศรัทธาหรือมีความสนใจพระพุทธบาทองค์นี้มากกว่าปูชนียสถานอื่น ๆ ในกลุ่มโสฬสมหาสถาน
นับได้ว่างานศิลปกรรมเป็นหลักฐานบันทึกทัศนะของชาวกรุงศรีอยุธยาต่อพระพุทธบาทบนเขาสุมนกูฏไว้ ซึ่งไม่อาจหาได้จากหลักฐานประเภทอื่น งานศิลปกรรมจึงเป็นหลักฐานที่ช่วยเติมเต็มหน้าประวัติศาสตร์ของกรุงศรีอยุธยาที่ขาดหายไปได้เป็นอย่างดี
Downloads
Article Details
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
ผู้เขียนจะต้องลงนามในแบบฟอร์มรับรองบทความ เพื่อให้คำยืนยันความรับผิดชอบว่า บทความของผู้เขียนนั้นไม่เคยตีพิมพ์ที่ใดมาก่อน พร้อมรับทราบว่า กระบวนการส่งบทความเข้าพิจารณาและตีพิมพ์ในวารสารไทยคดีศึกษานั้น จะไม่มีการเรียกเก็บค่าใช้จ่ายในการดำเนินการ ยกเว้น ในกรณีที่ผู้เขียนขอยกเลิกการตีพิมพ์บทความในวารสารไทยคดีศึกษาไม่ว่าด้วยสาเหตุใด และหลังจากบทความนั้นเข้าสู่กระบวนการพิจารณาของผู้ทรงคุณวุฒิไปแล้ว ผู้เขียนจะต้องรับผิดชอบต่อค่าใช้จ่ายที่เกิดขึ้นในกระบวนการประเมินเป็นจำนวนเงิน 3,000 บาท (สามพันบาทถ้วน)
เอกสารอ้างอิง
Aksland, M. (2001). The Sacred Footprint: A Cultural History of Adam’s Peak. Bangkok: Orchid Press.
Buddhapugam, P. & Buddhayana, P. (1976). ตำนานมูลศาสนา [The Legend of Buddhism]. Bangkok: Fine Art Department.
Chutiwongs, N. (1990). รอยพระพุทธบาทในศิลปะอินเดียใต้และเอเชียอาคเนย์ [Buddha Footprints in South Indian and Southeast Asian Art]. Bangkok: Maung Boran.
Damrongrachanuphap, H.R.H. Krom Phraya. (2003). เรื่องประดิษฐานพระสงฆ์สยามวงศ์ในลังกาทวีป [The Story of Establishing Siamvamsa Buddhism in Sri Lanka]. Bangkok: Matichon.
Fine Art Department. (1972). คำให้การชาวกรุงเก่า คำให้การขุนหลวงหาวัด และพระราชพงศาวดารกรุงเก่า ฉบับหลวงประเสริฐอักษรนิติ์ [The Record of Ayuddhaya People’s Hearsay, Chronicle of Ancient Ayuddhaya Kingdom, Ayuddhaya Chronicle of Luang Prasert Eksornni Version] (2nd ed.). Pharnakorn: Klangwittaya.
Fine Art Department. (1984). จารึกสมัยสุโขทัย [Inscriptions of the Sukhothai Period]. Bangkok: Fine Art Department.
Fine Art Department. (1999a). สมุดภาพไตรภูมิฉบับกรุงศรีอยุธยา - ฉบับกรุงธนบุรี เล่ม 1 [Tribhumi Manuscripts of the Ayuddhaya to Thonburi Periods, Vol.1]. Bangkok: Fine Art Department.
Fine Art Department. (1999b). สมุดภาพไตรภูมิฉบับกรุงศรีอยุธยา - ฉบับกรุงธนบุรี เล่ม 2 [Tribhumi Manuscripts of the Ayuddhaya to Thonburi Periods, Vol.2]. Bangkok: Fine Art Department.
Fine Art Department. (2004). สมุดภาพไตรภูมิฉบับอักษรธรรมล้านนาและอักษรขอม [Tribhumi Manuscripts with Lanna and Khom Scripts]. Bangkok: Fine Art Department.
Fine Art Department. (2007). สมุดภาพไตรภูมิฉบับอักษรขอม ภาษาไทย [Tribhumi Manuscripts Version of Thai Language Written by Khom Scripts]. Bangkok: Fine Art Department.
Leksukum, S. & Chayawat, K. (1980). จิตรกรรมฝาผนังสมัยอยุธยา [Mural Paintings of the Ayuddhaya Period]. Bangkok: Jim Thomson.
Prawong, R. (2009). การตีความภาพเล่าเรื่องพระพุทธโฆสาจารย์เดินทางไปสืบพุทธศาสนาในลังกาทวีปตั้งแต่สมัยอยุธยาถึงสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น [The identification of the mural depictions on the journey of Buddhaghosa to Ceylon in Ayutthaya and Rattanakosin periods]. (Master’s Thesis, Silpakorn University).
Surinlaechai, P. (2018). จดหมายเหตุแห่งพุทธอาณาจักรของพระภิกษุฟาเหียน [Fahsien’s Record of Buddhist Kingdoms]. Nontaburi: Sri Panya.
Thamrungraeng, R. (2013). เจดียสถานกลุ่มโสฬสมหาสถานของลังกาในสมุดภาพไตรภูมิไทยสมัยอยุธยาถึงรัตนโกสินทร์ตอนต้น [The Solosmasthana of Sri Lanka in Thai Tribhumi Manuscripts since Ayuddhaya to Early Rattanakosin Period]. In Thamrungraeng, R. (ed.) ความคิด ความหมาย ความเชื่อ ของการจาริกยังสถานที่ศักดิ์สิทธิ์ [Thoughts, Meanings and Beliefs of Pilgrimage to Sacred Places] (63 - 114). Bangkok: Department of Art History, Faculty of Archaeology, Silpakorn University.
