พลวัตทางประวัติศาสตร์ การสงครามสมัยธนบุรี

บทคัดย่อ

            การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ ศึกษาถึงพลวัตทางประวัติศาสตร์ด้านการสงครามทั้งมูลเหตุ สภาพการณ์ รวมถึงวิเคราะห์ยุทธศาสตร์ ยุทธวิธีด้านการสงครามของไทยที่เกิดขึ้นตั้งแต่ช่วงปลายกรุงศรีอยุธยาจนถึงสิ้นแผ่นดินธนบุรี (พ.ศ. 2303 - 2325) ซึ่งเป็นการวิจัยเชิงคุณภาพโดยใช้รูปแบบการวิจัยเชิงประวัติศาสตร์ จากการวิจัยเชิงเอกสาร วิเคราะห์ สังเคราะห์ข้อมูลประกอบกับการวิพากษ์จากผู้ทรงคุณวุฒิ และนำเสนอผลการวิจัยในรูปแบบวิเคราะห์เชิงพรรณนา

            ผลการวิจัยพบว่า แนวคิดเรื่องจักรพรรดิราชและปัญหากลุ่มชาติพันธุ์มอญ คือมูลเหตุสำคัญอันนำมาซึ่งสงครามระหว่างกรุงศรีอยุธยากับพม่าคราวเสียกรุงฯ ครั้งที่ 2 (พ.ศ. 2310) ในระหว่างที่พม่าล้อมกรุงศรีอยุธยา พระยาตากได้ตีฝ่าวงล้อมพม่าออกไปรวบรวมไพร่พลทางหัวเมืองชายฝั่งทะเลตะวันออกแล้วกลับมาขับไล่พม่าออกไปจากกรุงศรีอยุธยา จากนั้นทรงปราบดาภิเษกพระองค์ขึ้นเป็นกษัตริย์ สถาปนากรุงธนบุรีเป็นราชธานี ตลอดรัชกาลพระองค์ทรงต้องทำสงครามจำนวนมากและต่อเนื่อง ซึ่งแบ่งได้เป็น 3 รูปแบบ คือ 1. สงครามปราบปรามกลุ่มก๊กทางการเมืองที่ตั้งตัวขึ้นเป็นใหญ่ 2. สงครามปกป้องพระราชอาณาจักร และ 3. สงครามขยายพระราชอาณาเขต สงครามที่เกิดขึ้นมีการใช้ยุทธศาสตร์ ยุทธวิธีที่หลากหลาย เช่น ยุทธศาสตร์คีมหนีบ ยุทธศาสตร์ตั้งรับเชิงรุก ยุทธศาสตร์ตัดตอนศึก ยุทธศาสตร์การใช้ปืน ยุทธศาสตร์ด้านการข่าว ยุทธศาสตร์การใช้กองทัพเรือ รวมถึงการที่ทรงมีแม่ทัพนายกองที่เป็นคนรุ่นหนุ่ม มีความรู้ ความสามารถ และความจงรักภักดี ส่งผลให้สงครามส่วนใหญ่ฝ่ายของพระองค์ทรงได้รับชัยชนะ นอกจากนี้สงครามที่เกิดขึ้นยังได้ให้บทเรียนทางประวัติศาสตร์ที่สำคัญ ทั้งเรื่องของความแตกแยกนำมาซึ่งการล่มสลายของอาณาจักร การเจรจาเพื่อลดความเสียหายจากการสงคราม เรื่องของความประมาทที่นำมาซึ่งความพ่ายแพ้ของกองทัพ เรื่องของความไม่ยั่งยืนของอำนาจ เหล่านี้คือบทเรียนสำคัญอันจะนำมาซึ่งสำนึกต่อประวัติศาสตร์ อิสรภาพที่บรรพบุรุษต้องแลกมาด้วยการเสียสละมากมายกว่าจะได้มาซึ่งความเป็นชาติไทยในปัจจุบัน