ความหลากหลายของวัฒนธรรมอาหารภาคใต้: อาหารข้าม / ระหว่างวัฒนธรรม
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
บทความวิจัยนี้ศึกษาวัฒนธรรมอาหารของภาคใต้ของประเทศไทยภายใต้กรอบแนวคิด “อาหารและวัฒนธรรม” โดยเก็บรวบรวมข้อมูลผ่านการลงพื้นที่ศึกษา การสังเกตในร้านอาหารภาคใต้ (ทั้งในชุมชนพุทธและมุสลิม) และการเยี่ยมเยือนบ้านของเครือข่ายชุมชนในหลายจังหวัด
ผลการศึกษาพบเอกลักษณ์ที่โดดเด่นมากมายของอาหารถิ่น ซึ่งสะท้อนความสัมพันธ์อันลึกซึ้งระหว่างธรรมชาติของป่าเขา ทะเล และวัฒนธรรมการกิน ซึ่งหากคิดจากแนวทาง “อาหารและวัฒนธรรม” เป็นองค์ประกอบที่แยกขาดจากกันไม่ได้
ผลการศึกษาพบว่า อาหารภาคใต้มีลักษณะเด่นที่สะท้อนถึงความสัมพันธ์อันลึกซึ้งระหว่างสิ่งแวดล้อมธรรมชาติ (ป่าและทะเล) กับวัฒนธรรมการบริโภคอาหาร ความสัมพันธ์นี้แสดงให้เห็นความเชื่อมโยงที่แยกออกจากกันไม่ได้ระหว่าง “อาหาร” และ “วัฒนธรรม” ตามกรอบแนวคิดดังกล่าว
ลักษณะสำคัญประการหนึ่งของอาหารภาคใต้คือการใช้วัตถุดิบจากธรรมชาติที่หลากหลาย ทั้งจากทรัพยากรป่าไม้และทรัพยากรทางทะเล โดยอาหารภาคใต้ได้รับอิทธิพลจากวัฒนธรรมอาหารทั้งในระดับท้องถิ่นและระดับโลก ซึ่งส่งผลให้เกิดการปรับตัวและพัฒนาแนวคิดเกี่ยวกับรสชาติ มิติทางเศรษฐกิจ และอัตลักษณ์ที่เป็นเอกลักษณ์ในยุคโลกาภิวัตน์
นอกจากนี้ อาหารภาคใต้ยังมีความเชื่อมโยงกับวัฒนธรรมอาหารของภูมิภาคอื่น ๆ ในประเทศไทย เช่น อาหารภาคกลางและอีสาน รวมถึงได้รับอิทธิพลจากวัฒนธรรมอาหารจีน อินเดีย ตะวันออกกลาง และมาเลย์ โดยเฉพาะเครื่องเทศสำคัญอย่างขมิ้นและพริกไทยที่สะท้อนถึงลักษณะเด่นของอาหารไทย การวิเคราะห์นี้ชี้ให้เห็นถึงบทบาทสำคัญของอาหารภาคใต้ในฐานะตัวแทนของการแลกเปลี่ยนวัฒนธรรมข้ามพรมแดน อาหารภาคใต้ยังตอบสนองต่อความหลากหลายของผู้บริโภค และกระตุ้นการทดลองและนวัตกรรมด้านการทำอาหาร
การศึกษานี้สรุปว่า อาหารภาคใต้ของไทยสะท้อนถึงการผสานลักษณะเฉพาะของท้องถิ่นเข้ากับอิทธิพลจากโลกภายนอก โดยเป็นตัวแทนทั้งของอัตลักษณ์ท้องถิ่นและส่วนหนึ่งของอาหารไทยและอาหารโลกที่มีความยืดหยุ่น ปรับตัวตามยุคสมัย และตอบสนองต่อความหลากหลายของผู้บริโภค โดยเฉพาะในบริบทของการท่องเที่ยวและการเชื่อมโยงระดับโลกที่เพิ่มมากขึ้น
Downloads
Article Details
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
ผู้เขียนจะต้องลงนามในแบบฟอร์มรับรองบทความ เพื่อให้คำยืนยันความรับผิดชอบว่า บทความของผู้เขียนนั้นไม่เคยตีพิมพ์ที่ใดมาก่อน พร้อมรับทราบว่า กระบวนการส่งบทความเข้าพิจารณาและตีพิมพ์ในวารสารไทยคดีศึกษานั้น จะไม่มีการเรียกเก็บค่าใช้จ่ายในการดำเนินการ ยกเว้น ในกรณีที่ผู้เขียนขอยกเลิกการตีพิมพ์บทความในวารสารไทยคดีศึกษาไม่ว่าด้วยสาเหตุใด และหลังจากบทความนั้นเข้าสู่กระบวนการพิจารณาของผู้ทรงคุณวุฒิไปแล้ว ผู้เขียนจะต้องรับผิดชอบต่อค่าใช้จ่ายที่เกิดขึ้นในกระบวนการประเมินเป็นจำนวนเงิน 3,000 บาท (สามพันบาทถ้วน)
เอกสารอ้างอิง
Boonchan, N. (2022). การพัฒนาตัวแบบกิจกรรมกีฬาและนันทนาการเพื่อส่งเสริมการมีส่วนร่วมของนักศึกษามหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ วิทยาเขตปัตตานี [Sports and Recreation Activities Development Model For Enhancing Participation of Students At Prince of Songkla University Pattani Campus]. Academic Journal of Thailand National Sports University, 6(3), 145 - 156.
Brzyski, A. (2008). The Paradox of the Ethnographic Superaltern: Ethnonationalism and Tourism in the Polish Tatra Mountains at the Turn of the Nineteenth Century. RES: Anthropology and Aesthetics, 53 - 54, 282 - 292. https://doi.org/10.1086/RESvn1ms25608822.
Chen, Q. & Huang, R. (2016). Understanding the Importance of Food Tourism to Chongqing. Journal of Vacation Marketing, 22(1), 42 - 52. https://doi.org/10.1177/1356766715589427.
Counihan, C. & Van Esterik, P. (2008). Food and culture: a reader (2nd ed.). Oxford: Routledge.
Douglas, M. (1966). Purity and Danger. London: Routledge & Kegan Paul.
Douglas, M. (2008). Deciphering a Meal. In C. Counihan & P. Van Esterik (Eds.), Food and culture: a reader (44 - 53). Oxford: Routledge.
Feldman, C. H. & Wunderlich, S. (2023). Cultural food distancing: A conceptual discourse on the evolution of seminal to present and future models of traditional food practices. British Food Journal, 125(5), 1936 - 1952. https://doi.org/10.1108/BFJ-12-2021-1337.
Food and Agriculture Organization of the United Nations. (2020). The State of Food Security and Nutrition in the World 2020: Transforming Food Systems for Affordable Healthy Diets. Rome: Food and Agriculture Organization of the United Nations. https://doi.org/10.4060/ca9692en.
Goodman, D., Sorj, B. & Wilkinson, J. (1987). From Farming to Bio Technology: A Theory of Agro - Industrial Development. Oxford: Blackwell.
Hall, D. G. E. (2002). History of Southeast Asia: Suvarnabhumi - South Eastern Baroque Region. Bangkok: The Foundation for the Promotion of Social Sciences and Humanities.
Imdee, P. (2004). ความมั่นคงทางอาหารของชุมชนชนบท: ศึกษาเฉพาะกรณีบ้าน ป่าคาหมู่ที่ 2 ตำบลบ่อสวก อำเภอเมืองน่าน จังหวัดน่าน [Food security of rural communities]. (Master of Community Development Faculty of Social Work Thammasat University, Thammasat University).
Kumpha, A. (2022). รสไทย (ไม่) แท้ [Thai (Not) Authentic Flavors]. Bangkok: Matichon.
Kritmanote, K. & Suppakorn, D. (2019). การท่องเที่ยวเชิงอาหารผ่านอัตลักษณ์อาหารทั้ง 4 ภูมิภาค [Gastronomy tourism through identity food in all 4 regions]. Institute of Culture and Arts Journal Srinakharinwirot University, 20(2), 139 - 51.
Kuensman, W., Visesprapa, P. & Phuripanik, P. (2002). ศักยภาพของอาหารพื้นถิ่นภาคใต้ ในการพัฒนาการท่องเที่ยวเชิงอาหารพื้นถิ่นภาคใต้ [Potential of Local Foods for Tourism Promotion through Local Food: A Case Study of Trang Province Meuang Kon Chang Gin]. Management Science Review, 24(3), 117 - 132.
Levi - Strauss, C. (1968). The Origin of Table Manners. Chicago: University of Chicago Press.
Levi - Strauss, C. (1969). The Elementary Structures of Kinship. Boston: Beacon Press.
MacRae, G. (2018). Food Sovereignty and the Anthropology of Food: Ethnographic Approaches to Policy and Practice. Anthropological Forum, 26(3), 277 - 232.
Mintz, S. W. et al. (2022). The Anthropology of Food and Eating. Annual Review of Anthropology, 31, 99 - 119. https://doi.org/10.1146/annurev.anthro.32.032702.131011.
Muksong, C. (2022). ปฏิวัติที่ปลายลิ้น: ปรับรสแต่งชาติอาหารการกินในสังคมไทยหลัง 2475 [Revolution at the Tip of the Tongue: Adjusting Flavors, Shaping the Nation - Food Culture in Thai Society after 1932]. Bangkok: Matichon.
Naksawat, N. (2020). การประยุกต์สื่อดิจิตอลแบบมัลติมีเดียออนไลน์ เพื่อส่งเสริมการท่องเที่ยวเชิงอาหารท้องถิ่นในพื้นที่จังหวัดสุราษฎร์ธานี [The Adaptation of Digital in Online Multimedia for Promoting Gastronomy Tourism in SuratThani Province]. Sisaket Rajabhat University Journal, 14(3), 107 - 20.
Nonini, D. M. (2013). The Local - Food Movement and the Anthropology of Global Systems. American Ethnologist, 40(2), 267 - 275. https://www.jstor.org/stable/24027331.
Potter, J. (2012). Transactions in Taste: The Collaborative Lives of Everyday Bengali Food - By Manpreet K. Janeja. Journal of the Royal Anthropological Institute, 18(3), 721 - 722. https://doi.org/10.1111/j.1467-96.
Pottier, J. (1999). Anthropology of Food: The Social Dynamics of Food Security. Cambridge: Polity.
Rabinow, P. (2005). Artificiality and Enlightenment: From Sociobiology to Biosociality. In J. X. Inda (ed.), Anthropologies of Modernity: Foucault, Governmentality, and Life Politics (179 - 193). Oxford: Blackwell. https://doi.org/10.1002/9780470775875.ch7.
Sappanyo (Thonggen), P. A., Kosolatthakit, P. & Eksaphang, U. (2020). ศึกษาวิเคราะห์สัญญะที่ปรากฏในประเพณีบุญสารทเดือนสิบ เมืองนครศรีธรรมราช [An Analytical Study of Signs Appeared in Bunsat Monthan Tradition of Nakhon Si Thammarat]. Journal of MCU Nakhondhat, 7(8), 244 - 256.
Shalini, D. & Duggal, S. (2015). A review on Food Tourism quality and its associated forms around the world. African Journal of Hospitality, Tourism and Leisure, 4(2), 1 - 12. https://doi.org/http://www.ajhtl.com/uploads/7/1/6/3/7163688/article4vol4(2)special_edition_2015.pdf.
Smith, V. L. (1977). Hosts and guests: the anthropology of tourism. Philadelphia: University of Pennsylvania Press.
Songsiri, W., Potjanee, B. & Jongthip, A. (2014). วิถีชีวิตและความมั่นคงของอาหารภาคใต้ [Way of Life and Security in Local Southen Food]. RMUTP Research Journal, 8(1), 94 - 107.
Spier, R. F. G. (1985). Hosts and Guests. The Anthropology of Tourism by Valene L. Smith (Review), 17(1), 70 - 72.
Tanghirun, P. (2020). ความหมายและความสำคัญของชูรอในอิสลาม [The Meaning and Significance of Shura in Islam]. Poly Magazine, 17(1), 529 - 542.
Verbruggen, P. & Havinga, T. (2024). Hybridization of food governance: Trends, challenges, and results. Cheltenham: Edward Elgar Publishing. https://doi.org/10.4337/9781785361708.
Weismantel, M. (1988). The children cry for bread: Hegemony and the transformation of consumption. In H. J. Rutz & B. S. Orlove (Eds.), The social economy of consumption No 6: Monographs in Economic Anthropology (105 - 124). Lanham: University Press of America.
Wongyannava, T. (2019). ความเป็นอนิจจัง ของอาหารจีนชั้นสูง ในกรุงเทพฯ [The Impermanence of High - Class Chinese Cuisine]. Silpawattanatham, 24(4), 132 - 144.
