ศึกษาหลักวิกาลโภชนาในพระพุทธศาสนาเถรวาท

บทคัดย่อ

การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาหลักวิกาลโภชนาทางพุทธศาสนาเถรวาท 2) วิเคราะห์หาจุดแข็งและจุดอ่อนของหลักปฏิบัติวิกาลโภชนาทางพุทธศาสนาเถรวาท และ 3) นำเสนอแนวทางในการป้องกันและแก้ไขปัญหาด้านโภชนาการสำหรับพระภิกษุสงฆ์ในปัจจุบัน การศึกษานี้ได้ดำเนินการวิจัยเชิงคุณภาพแบบเอกสาร (Documentary Research) หลักวิกาลโภชนาเป็นบทบัญญัติทางพระวินัยที่มาในโภชนวรรคที่ 4 สิกขาบทที่ 7 แห่งปาจิตติย์กัณฑ์ พระพุทธองค์ทรงบัญญัติไว้ว่า พระภิกษุไม่สามารถบริโภคอาหารหลังเที่ยงวัน แต่สามารถบริโภคเครื่องดื่มที่เรียกว่า "น้ำปานะ" และเภสัช 5 ชนิด (เนยใส เนยข้น น้ำมัน น้ำผึ้ง และน้ำอ้อย) ได้ตลอดทั้งวัน จุดแข็งของหลักวิกาลโภชนา คือ ให้พิจารณาอาหารขณะบริโภคตามหลักโภชเนมัตตัญญุตา ขณะที่จุดอ่อนคือ ผู้ปฏิบัติขาดองค์ความรู้ด้านโภชนาการที่เหมาะสมกับยุคสมัย เพื่อให้การบริโภคได้รับสารอาหารครบถ้วนและพอดีกับความต้องการของร่างกาย นอกจากนี้ การบริโภคน้ำปานะหลังเที่ยงวันอาจทำให้ร่างกายได้รับสารอาหารและพลังงานเกิน ซึ่งเป็นสาเหตุหนึ่งที่ทำให้ความชุกของภาวะน้ำหนักเกินในหมู่พระภิกษุยังคงอยู่ในระดับสูง อย่างไรก็ตาม ภาวะน้ำหนักเกินอาจเกิดจากปัจจัยอื่น ๆ เช่น การไม่ปฏิบัติตามคำสอนของพระพุทธองค์ในเรื่องการพิจารณาอาหารตามหลักโภชเนมัตตัญญุตา การขาดความรู้ด้านโภชนาการ มีกิจกรรมการเคลื่อนไหวทางกายที่น้อยและต้องบริโภคอาหารตามที่ญาติโยมถวาย แนวทางในการป้องกันและแก้ไขปัญหาด้านโภชนาการเกินในพระภิกษุสงฆ์ ควรปฏิบัติดังนี้ 1) พิจารณาอาหารขณะที่บริโภคตามหลักโภชเนมัตตัญญุตา 2) ศึกษาหาความรู้ทางด้านโภชนาการเพิ่มเติม 3) ออกกำลังกายสม่ำเสมอ 4) นำหลักการบริโภคแบบ Intermittent Fasting มาปรับใช้ร่วมกับหลักวิกาลโภชนา