การวิเคราะห์โซ่คุณค่าพริกไทยของอำเภอท่าใหม่ จังหวัดจันทบุรี

บทคัดย่อ

            การศึกษาครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์สถานการณ์โซ่คุณค่าและเสนอแนวทางในการยกระดับ
โซ่คุณค่าของพริกไทย ในอำเภอท่าใหม่ จังหวัดจันทบุรี โดยการสัมภาษณ์ผู้ที่ส่วนเกี่ยวข้องในโซ่คุณค่าประกอบด้วย 1) เกษตรกรผู้ปลูกพริกไทย ในเขตพื้นที่อำเภอท่าใหม่จังหวัดจันทบุรี จำนวน 148 ราย
2) ผู้รวบรวม ผู้รับซื้อ ผู้แปรรูป จำนวน 15 ราย และ 3) ผู้ค้าปลีก ผู้ขายในร้านของฝาก ชุมชน ตลาดและอื่น ๆ จำนวน 10 ราย จากนั้นวิเคราะห์สถานการณ์การแข่งขันโดยใช้แผนภูมิเพชร (Diamond Model) รวมทั้งการวิเคราะห์จุดแข็ง จุดอ่อน โอกาสและอุปสรรค (SWOT Analysis) นำเสนอกลยุทธ์ในการยกระดับโซ่คุณค่าพริกไทยจังหวัดจันทบุรีโดยการวิเคราะห์ TOWS Matrix

ผลการศึกษาพบว่า กระบวนส่วนต้นน้ำ คือ ตัวแปรหลักที่ส่งผลต่อการเพิ่มขึ้นหรือลดลงของปริมาณพริกไทย สาเหตุสำคัญเกิดจากเกษตรกรหันไปปลูกพืชชนิดอื่นที่ให้ราคาสูงและมีตลาดรองรับที่มั่นคงกว่า อีกทั้งต้นทุนการปลูกที่สูงขึ้นเมื่อเทียบกับราคาผลผลิต รวมถึงค่าแรงในการเก็บเกี่ยวค่อนข้างสูง จึงทำให้เกษตรกรโค่นต้นพริกไทยทิ้งเพื่อปลูกพืชที่ตลาดต้องการทดแทน ทั้งนี้การลดลงของพริกไทยเกิดจากสาเหตุอื่นในกระบวนการกลางน้ำและปลายน้ำร่วมด้วย เช่น การแปรรูปที่ซับซ้อนและใช้เวลานาน การนำเทคโนโลยีเข้ามาปรับใช้ค่อนข้างน้อย  การถูกกำหนดราคาซื้อขายจากรายใหญ่ บรรดาผู้ประกอบการรายเล็กไม่มีอำนาจต่อรองตลาด มีการลักลอบนำเข้าพริกไทยจากต่างประเทศอย่างผิดกฎหมาย เป็นต้น ดังนั้น ผู้วิจัยจึงได้เสนอแนวทางการยกระดับห่วงโซ่คุณค่าพริกไทยในอำเภอท่าใหม่ จังหวัดจันทบุรี ด้วยการเสนอ 4 กลยุทธ์ ตามทฤษฎี TOWS Matrix ดังนี้  1) กลยุทธ์เชิงรุก เป็นหน้าที่ที่ต้องทำร่วมกันทั้งส่วนต้นน้ำ ส่วนกลางน้ำและปลายน้ำ ที่ต้องกำหนดค่ามาตรฐานเพื่อเป็นเครื่องรับรองคุณภาพพริกไทยจากประเทศไทยเพื่อสร้างความเชื่อมั่นในตลาดสากล เน้นการส่งออกขายยังต่างประเทศ 2) กลยุทธ์เชิงแก้ไข ทำได้จากส่วนต้นน้ำ คือเกษตรกร ต้องเพิ่มปริมาณการปลูกพริกไทยและเพิ่มราคาผลผลิตพริกไทยให้สูงขึ้นด้วยการสร้างมูลค่าเพิ่ม เช่น พริกไทยออร์แกนิค เป็นต้น 3) กลยุทธ์เชิงป้องกัน คือ รัฐบาลควรมีการประกันราคาพริกไทยเพื่อช่วยเหลือเกษตรกร เฝ้าระวังป้องกันและปราบปรามพริกไทยที่ลักลอบนำเข้าอย่างผิดกฎหมาย  4) กลยุทธ์เชิงรับ คือ การสร้างเครือข่ายที่แข็งแกร่งของกลุ่มเกษตรกรและผู้ประกอบการรายเล็กเพื่อสร้างอำนาจต่อรองในการกำหนดราคาผลผลิตและลดการผูกขาดจากรายใหญ่