คำยืมภาษาบาลีและสันสกฤตในวรรณกรรมอีสาน : ศึกษากรณีเรื่องปัญหานางเทวดา
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาลักษณะคำยืมภาษาบาลีและสันสกฤตในวรรณกรรมอีสานเรื่องปัญหานางเทวดา ผลการศึกษาพบว่า 1) คำยืมภาษาบาลีและสันสกฤตในวรรณกรรมอีสานปัญหานางเทวดานิยมสร้างเป็นคำสมาสสร้างมากกว่าคำสมาสซ้อน และเป็นกัมมธารยสมาสมากกว่าทวันทวสมาสและตัปปุริสสมาส คำสมาสที่สร้างขึ้นมีเสียงสัมผัสสระอยู่ภายในคำเดียวกันส่งผลให้คำที่ยืมมาแล้วมีเสียงไพเราะ และแสดงว่าวรรณกรรมนี้เป็นวรรณกรรมที่สร้างขึ้นเพื่อเทศน์หรืออ่านออกเสียง 2) คำที่ใช้เกี่ยวกับพุทธศาสนาและหัวข้อธรรมมักใช้คำที่มีความหมายพิเศษและไม่สามารถหาคำภาษาอีสานแทนได้ และ 3) การใช้คำภาษาบาลีและสันสกฤตซ้อนกับภาษาถิ่นอีสานทำให้ภาษาบาลีและสันสกฤตในวรรณกรรมนี้เข้าใจง่าย มีลักษณะคล้ายเป็นภาษาพูด และลดความเป็นภาษาวิชาการลง แต่คงลีลาภาษาสละสลวย ส่งผลให้วรรณกรรมอีสานปัญหานางเทวดาเป็นวรรณกรรมเพื่อเสียงประเภท “ร่าย” อีสานที่มีทั้งความพิเศษเฉพาะและเข้าใจง่าย คำยืมภาษาบาลีและสันสกฤตจึงมีลักษณะเฉพาะที่ไม่เพียงแสดงผ่านเสียงเท่านั้น หากแต่แฝงคุณธรรมคำสอนที่สอดคล้องกับจารีตของสังคม ภาษาและวัฒนธรรมอีสานอีกด้วย
Article Details
เอกสารอ้างอิง
กรมศิลปากร. (2531). พื้นอีสาน. โรงพิมพ์การศาสนา.
กุสุมา รักษมณี. (2537). สีสันวรรณคดีชุดดั่งรัตนะแห่งโกสินทร์. ศยาม.
จันทบุรีนฤนาถ, พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระ. (2512). ปทานุกรมบาลี ไทย อังกฤษ สันสกฤต. สำนักพิมพ์มหามกุฏราชวิทยาลัย.
นาคะประทีป. (2532). ปาลี-สยาม-อภิธาน. มหามกุฏราชวิทยาลัย.
ประยุทธ์ หลงสมบุญ. (2540). พจนานุกรมมคธ-ไทย. อาทรการพิมพ์.
ปรีชา พิณทอง. (2532). สารานุกรมภาษาอีสาน-ไทย-อังกฤษ. โรงพิมพ์สิริธรรม.
ปรีชา ช้างขวัญยืน. (2515). การใช้ภาษาร้อยแก้วในภาษาไทยสมัยอยุธยา. [วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต, จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย]. Chulalongkorn University Intellectual Repository. http://cuir.car.chula.ac.th/handle/123456789/20970
ปัญหานางเทวดา 17 สำนวน. (9 กันยายน 2567). ปัญหานางเทวดา 17 สำนวน [เอกสารดิจิทัล]. GIS. https://artculture.msu.ac.th/gps/bl.php.
ปัญหานางเทวดา สำนวนลาว. (9 กันยายน 2567). ปัญหานางเทวดา [เอกสารใบลาน ลาว; Digital Library of Lao Manuscripts]. https://iiif.crossasia.org/s/dllm/manifests/22116.pdf.
แปลก สนธิรักษ์. (2506). พจนานุกรมภาษาบาลี-ไทย. ไทยวัฒนาพานิช.
พระธรรมวราลังการ. (2536). อธิบายสมาส. สำนักพิมพ์มหามกุฏราชวิทยาลัย.
พระมหาทองสุข นาชัยดี. (2541). คำภาษาบาลีและสันสกฤตในวรรณกรรมท้องถิ่นอีสาน ประเภทนิทานและคำสอน [วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต, จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย]. Chulalongkorn University Intellectual Repository. https://doi.org/10.58837/CHULA.THE.1998.1062
พระมหาโมคคัลลายนเถระ และ พระมหาเถรสุภูติ. (2535). อภิธานปฺปทีปิกาและอภิธานปฺปทีปิกาสูจิ. มหามกุฏราชวิทยาลัย.
มหามกุฏราชวิทฺยาลยํ. (2538). สยามรฏฺฐสฺส เตปิฏกํ. มหามกุฏราชวิทฺยาลเยน ปกาสิโต.
ราชบัณฑิตยสถาน. (2556). พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2554. นานมีบุ๊คส์.
วชิรญาณวโรรส, สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยา. (2554). บาลีไวยากรณ์ สมาสและตัทธิต (พิมพ์ครั้งที่ 40). มหามกุฏราชวิทยาลัย.
วรรณกรรมอีสานปัญหานางเทวดา. (ม.ป.ป.). ปัญหานางเทวดา [เอกสารใบลาน, อักษรธรรมอีสาน]. คลังเอกสารวัดชมพู, บ้านหนองหิน, อำเภอเมืองสรวง, จังหวัดร้อยเอ็ด.
วิภาส โพธิแพทย์. (2562). ภาษาไทยในมุมมองแบบลักษณ์ภาษา (พิมพ์ครั้งที่ 2.). สำนักพิมพ์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
อนันต์ เหล่าเลิศวรกุล. (2549). การสร้างคำและการยืมคำ ในอุเทศภาษาไทย ชุดบรรทัดฐานภาษาไทยเล่ม 2. โรงพิมพ์คุรุสภาลาดพร้าว.
เอกฉัท จารุเมธีชน. (2559). คำยืมภาษาบาลีลันสกฤตในภาษาอีสาน. มหาวิทยาลัย [สรุปรายงานวิจัย ไม่ได้ตีพิมพ์]. มหาจุฬาลงกรณ์ราชวิทยาลัย, วิทยาลัยสงฆ์บุรีรัมย์.
Amarasiṃha. (1989). Kosha or Dictionary of the Sanskrit Language. Nag Publishers.
Rhy Davids, T. W., & Stede, W. (2004). Pāli English Dictionary. Munshiram Manoharlal.
