บริบท ศักยภาพ ปัญหา และความต้องการของประชาชน : กรณีศึกษา บ้านจอมศรี อำเภอเพ็ญ

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาบริบท ศักยภาพ ปัญหา และความต้องการของประชาชนบ้านจอมศรี ตำบลจอมศรี อำเภอเพ็ญ จังหวัดอุดรธานี กลุ่มเป้าหมาย คือ ตัวแทนครัวเรือน ผู้นำหมู่บ้าน ปราชญ์ชุมชน และผู้แทนกลุ่มอาชีพ เก็บข้อมูลเชิงปริมาณด้วยแบบสอบถามและวิเคราะห์ข้อมูลด้วยค่าสถิติ ร้อยละ และค่าเฉลี่ย เก็บข้อมูลเชิงคุณภาพโดยการสังเกต สัมภาษณ์เชิงลึก บันทึกการนำชม การสังเกตแบบมีส่วนร่วมและการสนทนากลุ่ม วิเคราะห์ข้อมูลด้วยการวิเคราะห์เนื้อหา ตีความและอุปนัย 

ผลการวิจัยพบว่า บ้านจอมศรี มีประชากร 854 คน ลักษณะครอบครัวเป็นครอบครัวเดี่ยว และเป็นสังคมผู้สูงอายุ วัยแรงงานส่วนใหญ่ไปทำงานต่างประเทศ มีโรงเรียนบ้านจอมศรี ศูนย์พัฒนาเด็กเล็ก สำนักงานส่งเสริมการศึกษานอกระบบ และการศึกษาตามอัธยาศัย เยาวชนนิยมเรียนสายวิชาชีพเพื่อไปทำงานในเมืองใหญ่ ปัญหาสุขภาพที่พบบ่อยคือโรค
ไม่ติดต่อเรื้อรัง ด้านประเพณีและความเชื่อ ส่วนใหญ่นับถือศาสนาพุทธ ในวันพระวันโกน มีการทำบุญตักบาตร สวดมนต์ ถืออุโบสถศีล ประเพณีได้แก่ สงกรานต์ ออกพรรษา บุญข้าวสาก บุญข้าวประดับดิน บุญผะเหวด ลักษณะภูมิประเทศ บ้านจอมศรีเป็นที่ดอนสลับที่ลุ่มน้ำท่วม มีแหล่งน้ำ คือ ลำน้ำสวย หนองมัก และหนองแสง ชาวบ้านส่วนใหม่มีอาชีพทำนา ปลูกอ้อย ยางพารา ปลูกแตง ถั่ว ข้าวโพด เห็ด และผักพื้นบ้าน นอกจากนี้ยังมีอาชีพเลี้ยงโค กระบือ หมู เป็ด ไก่ จับปลาในหนองน้ำ อาชีพจักสาน เสื่อ และหมวก แปรรูปอาหาร เป็นแรงงานรับจ้างทำนา ตัดอ้อย ซึ่งแทบทุกหลังคาเรือนมีโทรทัศน์ หม้อหุงข้าว และจักรยานยนต์ ทุนทางสังคมระดับบุคคล มีพระสงฆ์ ผู้ใหญ่บ้าน อาสาสมัครสาธารณสุขหมู่บ้าน หมอสมุนไพร และหมอดิน ระดับกลุ่มทางสังคม มีกองทุนฌาปณกิจ กองทุนขยะ กองทุนหมู่บ้าน กองทุนผู้สูงอายุ กองทุนสัมมาชีพ กองทุนแม่ของแผ่นดิน หน่วยงานสนับสนุน ได้แก่ โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลจอมศรี องค์การบริหารส่วนตำบลจอมศรี อำเภอเพ็ญ จังหวัดอุดรธานี และมหาวิทยาลัยราชภัฏอุดรธานีได้จัดโครงการหมู่บ้านคู่พัฒนา มีหมู่บ้านจอมศรีเป็นหนึ่งในหมู่บ้านคู่พัฒนา โดยการสนับสนุนทางด้านวิชาการ การวิจัย และการให้บริการ ทุนทรัพยากรชุมชน ได้แก่ 
ป่าชุมชนดงเพชรสะคู้ ลานประเพณี ศาลากลางบ้าน สำนักสงฆ์ดงสะคู้ ศาลปู่เขียว หนองมัก และเมรุเผาศพ 

ด้านศักยภาพ ปัญหา และความต้องการของหมู่บ้านจอมศรี สรุปประเด็นสำคัญ
ได้ดังนี้ 1) โครงการชุมชนท่องเที่ยว OTOP นวัตวิถี แอ่งเล็กเช็คอินทั่วถิ่นอุดรฯ ซึ่งมีจำนวน 5 เส้นทาง หมู่บ้านจอมศรีอยู่ในเส้นทางที่ 4 ทรัพยากรและความเป็นไปได้ในการพัฒนา ได้แก่ ฝูงนกยูงซึ่งอาศัยอยู่ในป่าชุมชนบ้านจอมศรี กระบือน้ำเลี้ยงอยู่บริเวณลานประเพณี และหนองมัก ผลิตภัณฑ์ OTOP บ้านจอมศรี  และโฮมสเตย์ 2) ปัญหาสุขภาพ ผู้สูงอายุในชุมชนส่วนใหญ่เป็นโรคไม่ติดต่อเรื้อรัง โดยเฉพาะโรคความดันโลหิตสูง และโรคเบาหวาน แนวทาง การพัฒนาด้านสุขภาพ ควรเน้นการปรับเปลี่ยนพฤติกรรม 3) ปัญหาสารพิษตกค้างในร่างกาย ผลการตรวจสารเคมีในเลือดพบมีผู้เสี่ยงร้อยละ 52.19 จากอาหารที่มีสารพิษตกค้าง เนื่องจากชาวบ้านทำการเกษตรแบบใช้สารเคมี แนวทางการพัฒนาควรให้มีการสร้างจิตสำนึกในพิษภัยของสารเคมีและจัดให้มีปฏิบัติการส่งเสริมการเกษตรปลอดภัย