สถานการณ์และแนวโน้มการล่อลวงคนไทยไปแสวงหาประโยชน์เพื่อธุรกิจผิดกฎหมายและค้ามนุษย์: กรณีศึกษาชายแดนจังหวัดเชียงราย

บทคัดย่อ

งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์สถานการณ์ เส้นทางการเดินทางเข้าไปทำงาน วิธีการล่อลวง ปัจจัยในการเข้าสู่กระบวนการ รวมถึงกระบวนการช่วยเหลือส่งกลับผู้เสียหายคืนสู่ภูมิลำเนา (ประเทศไทย) ใช้วิธีการศึกษาเชิงคุณภาพ เก็บรวบรวมข้อมูลจากผู้ให้ข้อมูล 2 กลุ่ม ได้แก่ ผู้เสียหายจากการค้ามนุษย์จำนวน 10 คน และตัวแทนภาครัฐและเอกชนที่มีส่วนป้องกันและแก้ไขปัญหาการค้ามนุษย์ ตามกลไก NRM จำนวน 10 คน โดยทั้งสองกลุ่มใช้การเลือกแบบเฉพาะเจาะจง (Purposive sampling) เครื่องมือที่ใช้ ได้แก่ แนวทางการสัมภาษณ์ และแนวทางการสนทนากลุ่ม

ผลการศึกษาพบว่ากลุ่มคนไทยที่เป็นผู้เสียหายถูกนำออกนอกประเทศมีแนวโน้มเพิ่มขึ้น ผู้เสียหายเป็นผู้มีระดับการศึกษาสูงและมีทักษะทางภาษาอังกฤษหรือจีนเป็นอย่างดี ถูกชักจูงและการล่อลวงผ่านสื่อออนไลน์และโซเซียลมีเดียทุกรูปแบบ ผู้เสียหายทุกรายสมัครใจเดินทางไปทำงานด้วยตนเองและเดินทางข้ามแดนแบบผิดกฎหมาย เส้นทางเดินทางเริ่มต้นจนสิ้นสุดของผู้เสียหายมี 2 วิธี คือ ผู้เสียหายเดินทางไปยังจุดนัดหมายเพื่อข้ามแดนเองและมีรถของนายหน้าหรือแท็กซี่ไปรับตามจุดนัดหมายจากต้นทาง ส่วนวิธีการล่อลวงผู้เสียหายเข้าสู่กระบวนการค้ามนุษย์นั้นมีหลายวิธี เช่น การสร้างแรงจูงใจโดยให้ค่าตอบแทนสูง นายหน้าจ่ายเงินล่วงหน้า และการสร้างภาพคนที่ไปทำงานมาแล้วประสบผลสำเร็จ ด้านปัจจัยในการเข้าสู่กระบวนการการค้ามนุษย์ ปัจจัยดึงดูด คือ ค่าตอบแทนสูงเมื่อเทียบกับรายได้ของงานที่ทำในปัจจุบันและโอกาสการขยายตัวและการเติบโตทางเศรษฐกิจในพื้นที่ ปัจจัยผลักดัน คือปัจจัยทางเศรษฐกิจ การว่างงาน ภาวะหนี้สินและความเหลื่อมล้ำทางเศรษฐกิจในประเทศไทย และปัจจัยเสริม คือ ผลกระทบจากสถานการณ์การแพร่ระบาดของโควิด-19 ที่ตั้งทางภูมิศาสตร์และภูมิสังคมของจังหวัดเชียงรายที่เสี่ยงต่อการกระทำผิดรวมถึงการค้ามนุษย์ ด้านกลไกการให้ความช่วยเหลือผู้เสียหายจากการค้ามนุษย์ในประเทศไทยนั้น ยึดแผน ปฏิบัติการว่าด้วยกลไกการส่งต่อระดับชาติ (NRM) เป็นแนวทางปฏิบัติ ส่วนกลไกการให้ความช่วยเหลือผู้เสียหายจากการค้ามนุษย์ในประเทศปลายทาง จะเน้นให้ความช่วยเหลือผู้เสียหายแบบบูรณาการในความร่วมมือ แบ่งเป็น 2 รูปแบบคือ กรณีผู้เสียหายสามารถเดินทางกลับภูมิลำเนาประเทศไทยได้ด้วยตนเอง และกรณีผู้เสียหายพยายามติดต่อกับคนรู้จักหรือสื่อต่างๆ ในหลากหลายช่องทางเพื่อขอรับการช่วยเหลือ จากผลการวิจัยมีข้อเสนอแนะ คือ ภาครัฐควรมีนโยบายในการจัดทำโครงการให้ความรู้เกี่ยวกับการป้องกันกระบวนการค้ามนุษย์ให้กับเด็ก เยาวชน และประชาชนในพื้นแนวชายแดนอย่างต่อเนื่องและสม่ำเสมอ และควรมีการส่งเสริมและสนับสนุนในการสร้างองค์ความรู้ด้านเทคโนโลยีในการป้องกันและปราบปรามการค้ามนุษย์